![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
Op lokaal en op Vlaams niveau ontstaan er steeds meer samenwerkingen en netwerken op het vlak van diversiteit. Deze netwerken worden grotendeels bevolkt door beroepskrachten. Het blijkt erg moeilijk om mensen in een kwetsbare positie rechtstreeks te laten participeren aan deze professionele netwerken. Ook jonge jeugdwerkvrijwilligers zal je bijna nooit aan de tafel aantreffen.
Ook is het niet evident om mensen in een kwetsbare positie en jonge jeugdwerkers rechtstreeks met elkaar in contact te brengen of de netwerken rond de beide met elkaar te verbinden. Het blijven twee aparte werelden, zoals dit voorbeeld illustreert.
Als je kijkt naar de drempels die beide groepen ondervinden, dan lopen die nagenoeg gelijk voor beide:
Ouders die in armoede leven of ouders van kinderen met een handicap zijn natuurlijk in de eerste plaats ook gewoon ouders. We weten uit onderzoek dat ouders die minder vertrouwd zijn met het jeugdwerk, toch met een aantal vragen zitten. Ze hebben nood aan meer informatie en communicatie. Vertrouwen en beeldvorming vormen daarbij uitdagingen. Het jeugdwerk staat voor de opdracht zorgen en vrees van ouders weg te nemen, ouders te overtuigen van de meerwaarde van jeugdwerk, en mogelijks te hoge verwachtingen te doorprikken.
De onderzoekers zetten daarom nog een stap verder in hun onderzoek naar de relatie ouders-jeugdwerk. In een PWO-vervolgonderzoek laten ze jeugdwerkers aan het woord over hoe ze de relatie ouders-jeugdwerk ervaren, waar ze op inzetten, wat ze moeilijk vinden, waar ze ondersteund bij willen worden enz. Deze input zal de basis vormen voor een ondersteuningstool die ze samen met jeugdwerkers zullen ontwikkelen. Deze tool wordt in 2019 verspreid.
Persoonlijk contact werkt natuurlijk nog steeds het beste. Een eenvoudige, oprechte en informele ontmoeting tussen mensen kan erg motiverend zijn om mensen te verbinden met elkaar en binnen een samenwerkingsverband. De ‘ander’ krijgt een gezicht en blijkt ook maar een gewone mens … Er zijn voorbeelden van dergelijke bijeenkomsten.
Bijvoorbeeld: De jeugddienst van Gent zette op een heel informele manier een gesprek op tussen de jeugdwerkers en kansarme ouders die al ervaring hadden met jeugdwerk.
“De gespreksavond is een geslaagde manier om de leefwereld van vrijwilligers te verbreden. Er wordt immers niet ‘over mensen gepraat’, maar mét mensen. Arm zijn is immers geen identiteit. De noemer ‘mensen in armoede’ herbergt een enorme diversiteit aan mensen. Het is heel delicaat om drempels die mensen in armoede ervaren te benoemen, zonder te veralgemenen en dus te stereotyperen. Praten met verschillende mensen in armoede, leert dat je buiten je eigen referentiekader treedt en leert je communiceren, want wat voor iemand belangrijk is, vraag je best aan de persoon in kwestie.”
Download hieronder de pdf 'Verbinding in de vrije tijd. Netwerken tussen jeugdwerk en gezinnen in armoede'.
Moet je de deelnemers aan zo’n ontmoeting daar op voorhand op voorbereiden of niet? Als je het wel doet, maak je misschien de spontaneïteit kapot. Mensen passen misschien zo op hun woorden, dat het een oprechte ontmoeting in de weg staat. Je maakt de ander misschien ook ‘specialer’ dan die in wezen is en je benadrukt misschien teveel de verschillen tussen mensen, terwijl mensen ook veel gemeenschappelijk hebben.
Maar als je mensen niet voorbereidt, dan bestaat de kans dat mensen gekwetst worden, dat er misverstanden of conflicten ontstaan, stereotypen worden bevestigd en dat je mensen verder van elkaar wegdrijft in plaats van hen sterker met elkaar te verbinden.
Met Oog voor Armoede publiceerde De Ambrassade een handleiding met goede voorbeelden en handvatten voor jeugdwerkers die een laagdrempelige dialoog willen opzetten met armoedeorganisaties. Op deze website vind je een pagina met documentaires, publicaties, online filmpjes, opiniestukken, boeken, artikels over jongeren en armoede, die zeker een gesprek op gang kunnen brengen.
Maar ook voor andere groepen bestaan er allerlei werkvormen en instrumenten om mensen gevoeliger te maken voor leefwerelden die verder van hen verwijderd zijn. Op de pagina vorming en coaching van begeleiding in deze toolbox vind je hierover veel informatie.
Eén belangrijk element van zo’n ontmoeting is dat mensen bewust worden van hun referentiekader en hun privileges.
Ik zie wat jij niet ziet is een informatief spel voor jeugdwerkers. Het spel helpt hen om zich bewust te worden van hun eigen manier om naar mensen en situaties te kijken. Deze 'bril' leren ze af te zetten en met een open blik naar nieuwe situaties te kijken. Het spel is te koop in de webwinkel van De Aanstokerij.
Privileges komen in allerlei vormen. Witte privileges zijn “...een onzichtbaar pakje van onverdiende voordelen waarop ik elke dag kan rekenen en waaruit ik elke dag winst kan halen, maar waarover ik onwetend moet blijven. Witte privileges zijn zoals een onzichtbare gewichtsloze knapzak met speciale voorzieningen: kaarten, paspoorten, codeboeken, visums, kleding, werktuigen, en blanco cheques.” schreef Peggy McIntosh in ‘Witte privileges: de onzichtbare knapzak uitpakken’. Maar ook geslacht, geaardheid, lichaamsgewicht … leiden tot privileges.
Een gekende werkvorm om privileges aan te brengen en te bespreken is de privilege walk. Je vraagt een groep om op één lijn te gaan staan en legt hen een aantal stellingen voor. Op basis van hun antwoord op de stelling zetten mensen een stap naar voor of naar achter. Zo wordt het verschil in privilege duidelijk zichtbaar. In deze trailer van ‘Wit is ook een kleur’ vind je hiervan een illustratie.
Sommigen uiten ook twijfels bij de privilege walk als werkvorm. Mensen in een minder geprivigelieerde positie moeten misschien meer over zichzelf prijs geven dan ze willen. Ook worden hun ervaringen gebruikt als een soort didactisch materiaal om meer geprivigelieerde mensen iets bij te leren. De kans bestaat ook dat mensen in een geprivigelieerde positie gekwetst en agressief reageren. Op die manier eisen ze alle aandacht op met hun gevoelens van schuld of schaamte en kwetsen ze mensen in een minder sterke positie. Het kan ook leiden tot onproductieve discussies. Maar ook als mensen in een geprivigelieerde positie erg luchtig doen over de oefening en erg licht gaan over het verschil in privilege, kan dit kwetsend zijn voor wie in een minder sterke positie zit.
Een alternatieve werkvorm is ‘privilege te koop’. Mensen moeten in kleine groepjes privileges kiezen uit een lijst die ze belangrijk vinden. Elke privilege heeft een zekere kostprijs. De beschikbare budgetten zijn ongelijk verdeeld over de verschillende groepen.
Met de workshop inburgering voor autochtonen ondersteunt labo vzw mensen die het moeilijk hebben om een plaats te vinden in een superdiverse samenleving. De brochure Macht van Demos herverdelen kan je taal en je referentiekader over interculturalisatie verruimen en een middel zijn voor discussie en inspiratie, in je eigen organisatie en je netwerk.
Het is zeker ook een goed idee om mensen in een kwetsbare positie de kans te geven om zich voor te bereiden op zo’n ontmoeting. Ze kunnen mensen binnen een vereniging waar armen het woord nemen of een welzijnsschakel eerst onderling praten over hun ervaringen met de vrijetijdsbesteding van hun kinderen. Dit kan hen versterken om nadien het gesprek met anderen aan te gaan.
Bijvoorbeeld: De jeugddienst van Genk nam een improvisatietheatergezelschap onder de arm om een vorming uit te werken voor de jeugdraad en de sportraad van de gemeente. De medewerkers van het improvisatiegezelschap gingen in gesprek met de lokale armoedevereniging over de typische situaties die ze meemaken als hun kinderen deelnemen aan vrijetijdsbesteding. Die verhalen werden omgezet in improvisatiescènes en gespeeld voor een publiek van vrijwilligers van jeugd- en sportorganisaties. De scènes hielden hen een spiegel voor. Soms werd er hartelijk gelachen, soms was het ook muisstil.
Je kan er ook voor kiezen om te werken met mensen die een opleiding tot ervaringsdeskundige in de armoede hebben gevolgd of mensen die al langer in armoedevereniging meedraaien. Zij zijn meer gewoon om hun verhaal te brengen en kunnen soms ook beter bepaalde reacties inschatten en counteren.