Onze samenleving is –net als onze toiletten- vaak binair opgedeeld in man en vrouw. Mensen worden in een gendernorm geduwd gebaseerd op hun biologisch geslacht.

Dit is zichtbaar in:

• speelgoed
• geboortekaartjes
• het toeschrijven van typisch vrouwelijke/mannelijke eigenschappen (eg stoer versus lief, zorgend versus technisch,…)
• Studiekeuzes (zorgend-technisch, talen-wetenschappen,…)
• Genderen als marketingstrategie

Heteronormativiteit

• Gender is binair
• Mannen en vrouwen zijn fundamenteel verschillend
• Je bent hetero tot het tegendeel bewezen is en niet-heteroseksualiteit hangt samen met gender

Het concept van heteronormativiteit houdt dus in dat heteroseksualiteit het ideaal vormt voor de maatschappij en dat de maatschappij naar dit ideaal wordt gemodelleerd. Als gevolg hiervan gelden bijvoorbeeld niet-heteronormatieve gedragingen als 'afwijkend' van dit ideaal. En worden mensen hierom gediscrimineerd, gehospitaliseerd, gecriminaliseerd of geacht het heteronormatief ideaal na te leven. Zodoende levert heteronormativiteit veel weerstand op bij LGBT+ die niet aan die hetero-norm willen of kunnen voldoen. Daarnaast wordt de term gebruikt om patronen in samenlevingen te verklaren waarbij LGBT+ gediscrimineerd worden.

Overigens heeft de term niet specifiek betrekking op één seksuele voorkeur. Iedereen kan heteronormatief zijn, ook mensen die niet hetero zijn (zie homonormativiteit). Hetero's kunnen ook niet-heteronormatief zijn (door genderrollen anders in te vullen of door het omarmen en accepteren van de diversiteit aan seksualiteiten, gender-identiteiten en de uiting daarvan). Wel moet gezegd worden dat er niet een duidelijke scheidslijn getrokken kan worden tussen mensen die wel of niet heteronormatief zijn.

Heteronormativiteit draagt bij tot de vorming van stereotypen: een simplistische weergave van een eigenschap wordt toegeschreven aan een hele groep. Dit geldt voor mannen en vrouwen die aan de heteronorm ‘voldoen’ maar evengoed voor wie buiten die norm valt. 

Janet Shibley Hyde concludeert op basis van een analyse van 46 onderzoeken dat er op psychologisch vlak eigenlijk meer gelijkenissen zijn dan verschillen tussen de seksen en dat de variatie tussen mannen en vrouwen onderling groter is dan de verschillen tussen de seksen. Deze gender gelijkheidshypothese kan als volgt worden geïllustreerd:

Vrouwen worden voorgesteld door de stippellijn en mannen door de volle lijn. De curve links laat zien dat de gemiddelde lichaamslengte van vrouwen sterk verschilt van die van mannen. De rechtergrafiek toont de sekseverschillen voor een bepaald psychologisch kenmerk. Ook al zijn de statische verschillen significant (waar onderzoekers dus naar verwijzen), de feitelijke verschillen zijn eerder klein.

Er is dus duidelijk meer overlap dan verschil. Van de meermaals onderzochte psychologische seksverschillen, is 77% nog kleiner dan het verschil in de rechtercurve. Er bestaan dus wel degelijk psychologische verschillen maar door hierop te fixeren worden deze overschat.

Gendergelijkheidshypothese =

• Individuele verschillen tussen mannen en vrouwen onderling zijn groter dan de groepsverschillen tussen mannen en vrouwen
• Verschillen binnen seksen >> verschillen tussen seksen
• Meer overlap dan verschil Verschillen kunnen wel ‘statistisch significant’ zijn  

Waarom in het jeugdwerk?

Kinderen hebben al sinds hun 3 jaar een ontwikkelde genderidentiteit en weten welke verwachtingen van hun geslacht/gender bestaan. Dit betekent dat kinderen die eigenlijk geen zin hebben om aan die verwachtingen te voldoen al meteen starten met een moeilijkere situatie. Op verscheidene banale momenten krijgen ze soms scheve blikken of kan hen aangeraden worden om een ander soort speelgoed te kiezen.

Jouw jeugdorganisatie kan de plek worden waar een kind even niet moet letten op al die verwachtingen van buitenaf. Door de kinderen aan te moedigen om dingen te proberen die out-of-the-box zijn, geef je ze de veilige plek hen zelf te laten kiezen hoe zij met gender en later met seksualiteit omgaan. Dit kun je het best doen als je als professional of animator weet hoe gender en seksualiteit perfect in elkaar zitten en wat de verschillen ervan zijn.

De Genderkoek toont je op een zeer duidelijke manier hoe al die verschillende aspecten van je gender en seksuele identiteit in elkaar zitten. De Genderkoek is dé internationale standaard om de complexiteit van gender en seksualiteit uit te leggen. 

Wel Jong Niet Hetero

Wel Jong Niet Hetero (WJNH) organiseert vorming in het jeugdwerk, zowel voor beleidsmakers/personeel als animatoren. WJNH is er voor alle holebi- en trans jongeren. Zitten ze met een vraag? Stuur ze door naar:

• www.weljongniethetero.be
• www.min19.be
• www.holebifoon.be