Naar ‘binnen’ én naar ‘buiten’ kijken

Werken aan laagdrempeligheid is een evenwichtsoefening tussen interne processen en processen naar externen. Zonder interne processen loop je het risico dat je organisatie niet klaar is om een meer divers publiek te verwelkomen, met misschien negatieve gevolgen voor je eigen werking en voor de mensen die je wil bereiken. Zonder processen naar externen loop je het risico dat interne maatregelen de doelgroep niet bereiken. Of dat je niet het nodige vertrouwen geniet om hen over de streep te trekken. Ook bestaat de kans dat je niet voldoende maatregelen neemt of niet de juiste. En je loopt het risico dat je je onvoldoende bewust wordt van de blinde vlekken in je organisatie.  

Software én hardware

Als je binnen je werking of organisatie aan de slag gaat, is er een tweede evenwicht waar je best rekening mee houdt. Aan de ene kant zijn het de mensen die je werking maken. Je kan hen de software noemen. Aan de andere kant is er de ‘structuur’ van de werking, de hardware.

Mensen maken het verschil. Zij kleuren de werking. Zij bepalen of iemand zich welkom voelt en ze nemen de beslissingen. Tegelijk bepaalt de structuur het kader waarbinnen mensen werken en de ruimte en de mogelijkheden die ze krijgen.

Wil je werken aan laagdrempeligheid, dan heb je beide pijlers nodig. Een voorbereid team en een warm onthaal werken niet als de structuur van de werking hoogdrempelig blijft. Omgekeerd werken allerlei structurele maatregelen niet als nieuwe deelnemers, begeleiders of vrijwilligers niet het gevoel krijgen dat ze welkom zijn. 

Foto (c) VDS

Vorming en coaching van de begeleiding

Basiskadervorming

Veel jeugdwerkorganisaties stoppen in hun animator-, hoofdanimator en/of instructeurscursus (een) sessie(s) over omgaan met diversiteit. Omdat dit zo’n breed thema is, zetten veel vormingen in op algemene thema’s zoals ‘bewust worden van je eigen referentiekader’, ‘luisteren naar kinderen’ of ‘omgaan met verschil’. En/of ze geven algemene informatie mee over kinderen met een handicap, kinderen die opgroeien in armoede of kinderen met een migratieachtergrond.

Omdat we op dit moment niet zo’n goed zicht hebben op hoe het thema in de kadervorming wordt behandeld, voorziet het Masterplan Diversiteit dat de beleidswerkgroep decreet kadervorming van De Ambrassade de bestaande inhouden, werkvormen en soorten initiatieven bundelt. De collegagroep gaat ook na welke bijkomende inhouden, werkvormen en initiatieven er nog nodig zijn. Ook zal de collegagroep onderzoeken of ‘omgaan met diversiteit’ / ’een pluralistische basishouding’ kunnen opgenomen worden als generieke competentie voor een jeugdwerker en hoe zo’n competentie inhoudelijk ingevuld kan worden. 

In dit artikel kan je meer te weten komen rond de historiek van kadervorming.

Specifieke vormingsinitiatieven

Sommige organisaties organiseren aparte vormingsinitiatieven over diversiteit en laagdrempeligheid of aspecten daarvan. Deze initiatieven richten zich op begeleiders die zich specifiek in dit thema willen verdiepen. Doorgaans worden deze initiatieven bovenlokaal aangeboden.

Zo organiseert de Vlaamse Dienst Speelpleinwerk (VDS) een verdiepingsweekend over inclusie op het speelplein, Jonge Helden biedt een vormingsmoment aan over autisme, het Netwerk Jeugdwerk voor Allen organiseert vormingsavonden over diversiteit in het jeugdwerk. 

Vorming en coaching ter plaatse

Maar er is ook een sterk uitgewerkt aanbod aan vorming en ondersteuning die ter plaatse langs gaat in het jeugdwerk. Verschillende koepels bieden workshops aan over diversiteit aan hun lokale groepen. Gespecialiseerde organisaties geven ter plaatse vorming over specifieke thema’s. Zo kan je terecht bij Tumult voor vorming over het betrekken van nieuwkomers.

Uit De Marge biedt vorming en begeleiding aan wie kinderen en jongeren in een maatschappelijk kwetsbare situatie wil betrekken. Bij Konekt kan je een workshop boeken die je bewust maakt van de onzichtbare latten die je werking legt voor mensen met een handicap.

Lokale jeugddiensten kunnen hierin een bemiddelende rol opnemen. Ze organiseren workshops voor alle jeugdwerkingen in de gemeente of ze bieden coachingstrajecten aan, vaak in samenwerking met een gespecialiseerde partner. 

Praktijkvoorbeeld

De dienst Diversiteit van de stad Hasselt ontwikkelde de Drempelmeter. De drempelmeter is een tool om drempels en/of knelpunten in je organisatie op te sporen die mensen tegenhouden om zich in te schrijven of gebruik te maken van je aanbod. Zo krijg je een duidelijk beeld van of je organisatie toegankelijk is voor een divers publiek. Arktos kreeg een tijd lang de opdracht om samen met een ervaringsdeskundige in de armoede ondersteuning te bieden aan jeugdwerkorganisaties om de drempelmeter toe te passen. 

Verschillende ondersteunde organisaties stemmen hun vormingsaanbod op elkaar af binnen het Netwerk Jeugdwerk voor Allen. Per provincie is er een aanspreekpunt die alle lokale vragen bundelt en doorspeelt naar de partners in het netwerk. Meer informatie vind je op jeugdwerkvoorallen.be. Je vindt er ook allerlei brochures en interessante documentatie.

Foto (c) VDS

Wat kan/moet je dan allemaal leren over diversiteit en toegankelijkheid?

Doorgaans wordt leerinhoud onderverdeeld in ‘kennis’, ‘vaardigheden’ en ‘houding’. Als het gaat over ‘diversiteit’ en ‘toegankelijkheid’ komt de houding vaak op de eerste plaats: open, tolerant, met het nodige zelfvertrouwen, begrip, empathie en inlevingsvermogen, zelfkritisch, positief …

Maar ook kennis is belangrijk: kennis over de binnenkant van armoede of het web van armoede, over drempels die vaak voorkomen, over specifieke beperkingen, over gevoeligheden in het omgaan met mensen in een kwetsbare positie … Maar ook kan het interessant zijn dat een hoofdanimator de weg een beetje kennen in de sociale kaart, in systemen voor tegemoetkoming … 

Praktijkvoorbeeld

• Op de website van KLJ  vind je allerlei informatie over laagdrempeligheid gebundeld.
• Idem op speelplein.net
• en op de website van Jeugdwerk voor Allen

Kennis, houding en vaardigheden haken op elkaar in. Zo kan je een positieve spiraal creëren:  

Waar vind je bruikbare werkvormen?

• Jeugdwerk voor Allen bracht een bundel uit met allerlei werkvormen en teasers om dit thema te behandelen tijdens een kadervormingscursus. Download de bundel.
• Het Salto-Youth Resource Centre on Inclusion and Diversity heeft een uitgebreide online databank met allerlei werkvormen over inclusie en diversiteit. Je vindt er ook een heleboel uitstekende publicaties over dit onderwerp.
• De handicap vormingsmap bundelt zoals de naam het zegt allerlei werkvormen om vorming te geven aan jeugdwerkers over spelen en omgaan met kinderen en jongeren met een handicap.
• Yieha vzw ontwikkelde een inclusiebox met allerlei materialen en activiteiten om aan de lijve te ervaren wat een bepaalde beperking inhoudt. Je kan deze box ook gebruiken om andere kinderen en jongeren in de groep bewust te maken van wat het betekent om een beperking te hebben.
• Bij de Aanstokerij kan je allerlei publicaties en informatieve spelen bestellen over interculturele communicatie.
• Wij ontwikkelden in het kader van het project ‘Exit (kinder)armoede’ de handleiding: Oog voor armoede. De handleiding dient om jeugdwerkers laagdrempelige dialogen op te zetten met armoedeorganisaties.
• In deze toolbox vind je allerlei inlevingsspelen over het thema ‘armoede’.  

Zoek je iets anders dan ‘klassieke’ kadervorming?

Heb je het wat gehad met het bestaande vormingsaanbod, dan bestaan er ook nog andere mogelijkheden om bij te leren over dit onderwerp.

• Jobshadowing/jobwissel: Wil je meer voeling krijgen met een bepaalde groep van kinderen en jongeren, dan kan je als vragen om als vrijwilliger een tijdje mee te draaien in een andere jeugdwerkorganisatie of om voor een tijdje van job te wisselen met een collega uit een andere situatie. Meer info over deze aanpak vind je op de website van Demos.
  
  
• Improvisatietheater. De jeugddienst van Genk nam een improvisatietheatergezelschap onder de arm om een vorming uit te werken voor de jeugdraad en de sportraad van de gemeente. De medewerkers van het improvisatiegezelschap gingen in gesprek met de lokale armoedevereniging over de typische situaties die ze meemaken als hun kinderen deelnemen aan vrijetijdsbesteding. Die verhalen werden omgezet in improvisatiescènes en gespeeld voor een publiek van vrijwilligers van jeugd- en sportorganisaties. De scènes hielden hen een spiegel voor. Soms werd er hartelijk gelachen, soms was het ook muisstil.
  
  
• De werking door een andere bril. Je kan ook je werking door een andere bril laten bekijken. Zo kan je een ervaringsdeskundige in armoede een tijd lang laten meedraaien in je werking. Ervaringsdeskundigen in opleiding moeten ook stage lopen, dus je kan je ook aanbieden als stageplaats. Je kan ook een groep mensen met een handicap of een migratieachtergrond uitnodigen om activiteiten bij te wonen en jullie werking een spiegel voor te houden. Lees meer over opleiding als ervaringsdeskundige.