![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
Eén van de tien Vlaamse kinderen en jongeren groeit op in armoede. Dit werkt ook bij het jeugdwerk heel wat vragen op. Jeugdwerk kan en moet die problemen niet allemaal oplossen, maar kan wel zijn steentje bijdragen. Wat kunnen wij als jeugdwerk doen in de strijd tegen armoede?
Alle kinderen en jongeren hebben recht op vrije tijd, ook kinderen in armoede. Als jeugdwerk moeten we er mee voor zorgen dat iedereen die nood heeft aan jeugdwerk, ergens een plekje vindt. Op zijn beurt versterkt participatie aan jeugdwerk ook de kinderen in armoede. Het zijn plekken die ontsnappen aan de functionele context van onderwijs en werk. Jeugdwerk is een ruimte waar kinderen zich kunnen ontwikkelen, een eigen mening vormen, zich kunnen organiseren, dromen van een betere toekomst …
Veel jeugdwerkorganisaties zijn enthousiast om het thema (kinder)armoede aan te pakken. Maar om dat ten gronde te kunnen doen, is er meer dan goede wil nodig. Je kan in jouw werking financieel, psychologische en fysieke drempels wegwerken om meer kinderen en jongeren in armoede te bereiken. Maar het gaat ook over hoe je als jeugdwerk een warm nest kan bieden aan alle kinderen en jongeren. Een belangrijk antwoord ligt in het zoeken naar verbinding. Dialoog is daarin een krachtig instrument: niet meer ‘praten over’ maar effectief ‘praten met’. Hieronder geven we je meer informatie over het maatschappelijk kader van kinderarmoede.
“Mensen in armoede zitten gevangen in een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen. (Vranken & Gelof, 1991: 19; Vranken, 2012:36)”
Kansarmoede is een duurzame toestand waarbij mensen beknot worden in hun kansen om voldoende deel te nemen aan maatschappelijk hooggewaardeerde goederen zoals huisvesting, onderwijs en arbeid (Kind & Gezin, 2012:107). Zes indicatoren worden gebruikt om kansarmoede na te gaan:
Het percentage van kinderen dat geboren wordt in een kansarm gezin in Vlaanderen is in de periode van 1997 – 2017 meer dan verdubbeld (!), van 4 tot 12%. Dus meer dan 1 op de 10 geboorten vindt plaats in een kansarm gezin. (kansarmoede-index van Kind&Gezin)
Waar het armoederisico bij mensen van Belgische origine 12% bedraagt, is het bij mensen van niet-Europese afkomst meer dan drie keer hoger (37%) (Bron). Armoede in Vlaanderen is dus meer en meer gekleurd. 2 op de 3 kinderen die in kansarmoede leven, hebben een moeder van niet-Belgische afkomst. Weinig flatterende cijfers Voor één van de meest welvarende en rijkste regio’s zijn deze cijfers moeilijk te plaatsen. Ze zijn niet zo flatterend voor een gebied als Vlaanderen. Ongeveer 130.000 kinderen krijgen vanaf hun geboorte minder kansen. En we zien de cijfers naar negatieve kant van de balans hellen.
Armoede heeft een impact op de vrijetijdsparticipatie en de ontwikkelingskansen van kinderen en jongeren: het snijdt in de hobby’s, de sociale contacten en de reizen en vakanties die mensen zich kunnen veroorloven. De kansen van kinderen die opgroeien in armoede om hun talenten en potentieel te ontwikkelen zijn al bij voorbaat gehypothekeerd. De toekomsthorizon van deze kinderen is al meteen een pak kleiner. Maar kinderen en jongeren mogen niet enkel gevat worden in hun ‘potentieel’, ze leven ook vandaag en zijn volwaardige actoren. Ook vandaag al heeft armoede impact op hun leven.
Armoede in de vroege kinderjaren heeft een grote impact op het ontwikkelingsproces. Kinderen lopen cruciale ontwikkelingskansen mis en dit op een vroegtijdige leeftijd van tussen 0 en 3 jaar. Ze lopen al vanaf hun eerste levensjaar een achterstand van 2 maanden op die nog moeilijk kan worden ingehaald.
Zo zijn er bijvoorbeeld effecten op intelligentie. Kinderen in armoede doen het vele malen minder in hun schoolloopbaan, verlaten vaak vroegtijdig hun schoolcarrière en dit alles vermoeilijkt de doorstroom naar de universiteit en hogeschool. Kinderen ervaren armoede ook anders dan hun ouders. Zo kunnen ze zich uitgesloten voelen op school doordat ze niet kunnen deelnemen aan bepaalde activiteiten, zich schamen omdat ze minder mooie kleren hebben of niet het nieuwste speelgoed, etc.
Kinderen die opgroeien in armoede hebben later minder kansen op de arbeidsmarkt en lopen zo een groter risico om zelf arme ouders te worden. Ze krijgen weinig ruimte om hun eigen talenten te ontwikkelen omdat ze vooral proberen in andere basisbehoeften te voorzien. Kinderarmoede is niet alleen een persoonlijk drama voor deze kinderen en hun ouders, het kan zelfs nefaste effecten hebben op hun hele leven en ook op dat van anderen. Een investering in het terugdringen van kinderarmoede betekent dus een investering in de toekomst van ons allen.
Op de website van De Ambrassade vind je meer informatie over het thema armoede. De Ambrassade organiseerde ook een inspiratiedag rond armoede. Hier vind je verslagen van die dag.
Het blijft potentieel erg sterk als mensen in armoede zelf vertellen welke drempels ze ervaren en als je met hen rechtstreeks in gesprek gaan. Werk hiervoor samen met opgeleide ervaringsdeskundigen (vb Tao vzw) of met een Vereniging waar Armen het Woord nemen, een welzijnsschakel, … In 2015 heeft De Ambrassade in het kader van het project ‘OOG voor armoede’ good practices en handvatten verzameld voor jeugdwerkers die een laagdrempelige dialOOG willen opzetten met armoedeorganisaties
Heb je nog meer vragen, dan kan je altijd terecht bij Netwerk tegen armoede. Zij bundelen 49 armoede organisaties.
'Er op UiT' van publiq gaat over de drempels die mensen in armoede ervaren wanneer zij willen deelnemen aan vrije tijd. Het bestaat uit 3 instrumenten om concreet na te denken hoe je drempels kan verlagen: een foto-expo, tips-kaartjes en een vormingsaanbod door armoedeverenigingen.
Er bestaan ook verschillende algemene informatieve spelen en belevingsspelen die de ervaring van armoede en uitsluiting dichterbij brengen en de gevoeligheid hiervoor vergroten. Armoe troef (Welzijnszorg), Uit de boot (‘t Lampeke), Uitgespeeld (De Aanstokerij). Er bestaan ook verschillende ervaringsgerichte werkvormen die de deelnemers bepaalde drempels aan den lijve laten ondervinden.