Kinderen en jongeren met een handicap

Naar schatting 6 à 10 % van alle Vlaamse kinderen en jongeren heeft een handicap. Hoewel de meeste mensen iemand kennen met een handicap in hun dichte omgeving, worden ze toch onzichtbare burgers genoemd. Personen met een handicap worden zelden zomaar gehoord, hun belangen worden niet zomaar mee in rekening genomen. Als we kijken naar de inclusiespiegel van Grip vzw (2016) dan merken we dat mensen met een handicap op alle levensdomeinen minder sterk staan dan mensen zonder handicap.

Minder vrije tijd, meer eenzaamheid

Ook op vlak van vrije tijd hebben mensen met een handicap minder mogelijkheden. Ze participeren minder aan vrijetijdsactiviteiten, zo blijkt telkens weer uit onderzoek. Mensen met een handicap hebben ook minder vrienden en vertrouwenspersonen en kampen met grotere eenzaamheid.

Op vlak van vrije tijd vallen mensen met een handicap immers tussen twee stoelen: tussen een welzijnssector die moeilijk aan vrije tijd toekomt en een vrijetijdssector die moeilijk toekomt aan personen met een handicap. Vrijetijdsbesteding kent binnen welzijn geen grote prioriteit, maar ook de vrije tijd zet mensen met een handicap niet op de eerste plaats. We zien hiervoor verschillende redenen:

• Mensen met een handicap verdwijnen ‘van de radar’ omdat ze terecht komen in een parallel (zorg)circuit. 
  
  
• Personen met een handicap vormen een zeer diffuse en heterogene groep. Er zijn tal van subgroepen met elk een (iets) andere problematiek en het gaat daarbij lokaal telkens over een klein aantal mensen. 
  
  
• Zorg-, onderwijs- maar ook het vrijetijdsaanbod voor personen met een handicap wordt dan ook meestal georganiseerd op bovenlokaal niveau. Op die manier verliezen lokale gemeenschappen de band met personen met een beperking en omgekeerd.
  
  
• Niet alle personen met een handicap en/of hun netwerk zijn vragende partij om deel te nemen aan het ‘gewone’ maatschappelijke leven
  
  
• Maar ook die personen (en/of hun netwerk) die wel veerkrachtig zijn en hun plaats in de ‘gewone’ maatschappij willen verwerven, botsen ook nog vaak op muren in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, op vlak van huisvesting, etc., zodat ze soms niet veel fut meer hebben om er in de vrije tijd ook nog eens tegenaan te gaan. 

In dit artikel vind je een overzicht van de verschillende drempels die mensen met een handicap ondervinden op vlak van vrije tijd. Wil je dieper graven, dan kan je terecht in dit onderzoek.

Specifiek voor het jeugdwerk is er het onderzoek Vrije tijd als handicapsituatie. Onderzoekers van de Artesis Plantijn Hogeschool interviewden meer dan honderd kinderen en jongeren tussen zes en achttien jaar met diverse beperkingen.

Bijna honderdvijftig ouders van kinderen en jongeren met een beperking en ruim tweehonderd vrijetijdsbegeleiders en jeugdwerkers namen via diverse bevragingen deel. Dit onderzoek toont aan dat er een prangende nood aan is aan meer mogelijkheden voor kinderen en jongeren met een handicap, zowel binnen het brede jeugdwerk als binnen specifieke initiatieven. Voor de onderzoekers is het pijnlijk en onbegrijpelijk dat ondanks het wijd verspreide, diverse en goed onderbouwde vrijetijds- en jeugdwerkaanbod zo weinig kinderen en jongeren met een handicap weinig aansluiting vinden bij dat aanbod. 

Een specifiek aanbod voor kinderen en jongeren met een handicap

Op lokaal vlak zijn er een aantal specifieke vormen van jeugdwerk voor deze doelgroep, zoals een akabescouts of een specifieke speelpleinwerking. Soms vormen deze werkingen een aparte deelwerking van een bredere lokale jeugdwerking. En ook al gaat het om lokale werkingen, vaak bereiken ze ook kinderen en jongeren van buiten de eigen gemeente. Op de website van Scouts en Gidsen Vlaanderen vind je verschillende publicaties voor akabe-leiding die ook bruikbaar zijn voor andere jeugdwerkingen.

De meeste specifieke werkingen voor kinderen en jongeren met een handicap werken op regionaal vlak. Deze initiatieven bereiken een grote diversiteit aan deelnemers, met heel uiteenlopende beperkingen. Ze ontplooien ook een divers aanbod op maat van de noden en wensen van deze doelgroep. De zorgzaamheid en deskundigheid van de begeleiding (zowel professionals als vrijwilligers) bepaalt mee de eigenheid van deze werkingen. Deze initiatieven werken aan een hechte band met de ouders en de broers en zussen van de kinderen en jongeren met een beperking. Bestaande werkingen vinden ondersteuning binnen het decreet voor bovenlokaal jeugdwerk. Veel van hen vormen een onderdeel van een bredere vrijetijdszorgorganisatie. Nieuwe initiatieven kunnen een project indienen binnen experimenteel jeugdwerk. 

Tot slot zijn er ook verschillende vakantiewerkingen met een specifiek aanbod voor kinderen en jongeren met een handicap. Soms heeft de organisatie een aanbod gericht op één specifieke doelgroep. Zo biedt DOOFVlaanderen kampen aan in gebarentaal en organiseert Jonge Helden specifieke kampen voor jongeren met autismespectrumstoornis en normale begaafdheid. Andere vakantiewerkingen hebben een breed aanbod aan kampen voor kinderen en jongeren met een handicap, zoals JOMBA van Kazou en Hannibal. Deze laatste organisatie verlaat de eerdere klassieke indeling van vakanties volgens soort beperking en hanteert een systeem dat de deelnemers indeelt in categorieën naar gelang hun noden.

Ondersteuning

Zoek je ondersteuning om je jeugdwerk inclusief te maken voor kinderen en jongeren met een handicap? Dan kan je terecht bij:

• Jeugdwerk voor Allen (JWVA) is een netwerkorganisatie die bestaat uit diverse organisaties die werken met kinderen en jongeren die zich in een maatschappelijk kwetsbare situatie bevinden en/of een beperking hebben. Dit vraaggestuurd netwerk wordt betoelaagd en gecoördineerd door het Departement Cultuur, Jeugd en Media. De Vlaamse Dienst Speelpleinwerk en vzw Oranje zijn Vlaamse partners in de realisatie van dit project. Op regionaal niveau organiseert Jeugdwerk Voor Allen regionale netwerktafels. De regionale netwerken bestaan uit diverse organisaties en individuen met expertise rond diversiteit en jeugdwerk. Om de kloof te verkleinen tussen jeugdwerk en kwetsbare doelgroepen, stellen ze hun kennis en expertise ter beschikking. Op de website vind je de vormingen en ondersteuning die JWVA kan bieden, maar ook heel veel tips en tricks en bruikbare publicaties. 

• Via originele campagnes als inclusievr en #tismaarda wil Konekt zoveel mogelijk verenigingen aanzetten om hun werking open te stellen voor mensen met een handicap. Konekt biedt ook ondersteuning aan op verschillende vlakken: 
• Zicht krijgen op je drempels? Dan kan je een lattenscan doen in jouw eigen organisatie.
• Coaching om jouw organisatie te helpen inclusiever te worden? Werk de latten weg
• Koudwatervrees omdat je niks weet over beperking? Leer bij in de onderdompelcursus gegeven door mensen met een beperking zelf. 

• Op www.toegankelijkejeugdlokalen.be vind je heel wat informatie om je jeugdlokaal toegankelijk te maken voor kinderen en jongeren met een handicap.
• Bij Inter kan je ook aankloppen voor ondersteuning, ook als je grote evenementen toegankelijk wil maken.