![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
Foto: Hannibal (c) Niele Geypens
Een lange tijd leefde de overtuiging dat jongeren met een handicap niet de rol van begeleider/animator in het jeugdwerk konden opnemen. Door hun fysieke en/of verstandelijke beperking kunnen ze vaak niet alle verantwoordelijkheden opnemen die horen bij het begeleiden van kinderen en jongeren in de vrije tijd. Naarmate er meer kinderen en jongeren met een handicap als deelnemer de weg vinden naar het jeugdwerk, stijgt ook hun vraag om door te groeien naar de begeleiding.
Elke jongere die ‘goesting’ heeft om een begeleidingsrol op te nemen, heeft talenten en interesses die goed van pas komen in een animatorenploeg. Het is enkel een kwestie van die op de juiste manier in te zetten.
Omdat het voor zo’n jongeren vaak niet lukt om het volledige pakket begeleidingstaken op te nemen, is het belangrijk om te zoeken naar een rol op maat. Bij een begeleidingsrol op maat neemt iemand enkele begeleidingstaken op, maar misschien niet allemaal. De jongere met de beperking en de rest van de begeleidingsploeg beslissen samen welke taken dat wel en niet zijn, vertrekkende vanuit de talenten en interesses van de jongere.
In deze zoektocht gaan de jongere en de begeleidingsploeg samen op zoek naar hoe ze de talenten van die jongeren ten volle kunnen inzetten. Belangrijk daarbij is om waar nodig buiten de vaste hokjes te denken en op maat te zoeken naar de meest geschikte rol, waarbij die jongere een meerwaarde is voor zijn of haar jeugdwerkorganisatie en er zelf ook veel plezier uit haalt. Een win-winsituatie dus! Omdat deze zoektocht voor sommige animatorenploegen niet vanzelfsprekend is, kan het nodig zijn om deze ploeg te begeleiden vanuit de koepel in hun zoektocht naar een geschikte rol voor de jongere met een beperking.
Lotte heeft een verstandelijke beperking. Een spel voorbereiden en uitleggen van ‘a’ tot ‘z’ is voor haar heel moeilijk. Lotte heeft een heel levendige fantasie en is dus de ideale sparringspartner voor haar medeleiding om na te denken over de inkleding van de activiteiten. Lotte maakt duidelijke afspraken met haar medeleiding: Lotte sluit aan bij de brainstorm over het thema, de rest van de leiding werkt het spel concreet uit zonder dat Lotte hierin een actieve rol heeft. Lotte steelt elke keer de show in de toneeltjes die de leiding speelt voor en tijdens een activiteit. Zo slaagt Lotte er als geen ander in om de leden helemaal mee te krijgen in het verhaal van het spel.
Jeugdwerk voor Allen maakte een brochure over het verwelkomen van leiding met een beperking.
Een mogelijk antwoord op de zoektocht naar een rol op maat is een co-animatortraject, waarbij de jongere met een beperking op cursus gaat. Dit is in de eerste plaats een alternatief voor het bestaande animatortraject.
Een co-animator is een jongere die door omstandigheden die buiten diens wil liggen drempels ervaart om aan alle animatorcompetenties te voldoen maar wel diens talenten wil inzetten in een animatorploeg. Dit kan gaan over een verstandelijke beperking, een ontwikkelingsstoornis, langdurige psychische problemen, … De redenen waarom de jongere drempels ervaart zijn duurzaam, waardoor de jongere niet binnen de wettelijke termijn van 3 jaar het animatorattest kan behalen.
Een co-animator neemt op basis van diens talenten en met de nodige ondersteuning een aantal deeltaken van een animatorrol in het jeugdwerk op zich. De concrete invulling van een co-animatorrol is maatwerk en kan daarnaast door elke organisatie anders worden ingevuld. Dit is net zoals een animatorrol, die nu ook in elke organisaties ietwat verschillend wordt ingevuld. Een co-animator vindt zelf een meerwaarde in diens rol in het jeugdwerk en is tegelijk ook een meerwaarde (in welke zin dan ook) voor de organisatie waarvan die deel uitmaakt. Een co-animator is een volwaardig lid van de animatorenploeg. Een co-animatorattest is geen ‘animatorattest-light’ of een troostprijs, maar een specifieke rol in het jeugdwerk. Het co-animatorattest is een positieve keuze die bij de jongere past.
Voor co-animatoren gelden andere verwachtingen dan voor animatoren. Co-animatoren hebben minder verantwoordelijkheden dan de gemiddelde animator. Ze moeten dus niet per se voldoen aan alle verwachtingen die anderen (leden/ouders/…) hebben t.o.v. animatoren. Zo kunnen deze jongeren met een gerust gevoel en zonder te veel druk deel uitmaken van een animatorenploeg. Dat leidt dan weer tot een positieve ervaring voor zichzelf, wat hun zelfvertrouwen ten goede komt.
Een lijn trekken tussen animator en co-animator is niet eenvoudig. In elke organisatie zijn er andere verwachtingen t.o.v. leiding/moni’s/animatoren/… en in elke animatorenploeg zijn er ook verschillen in hoe goed de verschillende animatoren de animatorcompetenties beheersen. Dit evolueert ook doorheen hun engagement.
Om een onderscheid te maken tussen animator en co-animator, kunnen organisaties de volgende toetsstenen gebruiken:
Ook zien we een soort ondergrens voor co-animatoren. Co-animator is geen gepaste rol voor wie een bedreiging vormt voor de fysieke en emotionele veiligheid van kinderen. We sluiten hierbij groei in de toekomst niet uit. Wie nu geen co-animator kan zijn, kan dat later misschien wel nog worden.
Co-animator word je na het volgen van een cursus. Dit is een voorstel voor een co-animatortraject, zoals het al in een aantal organisaties vruchten afwerpt. Elke organisatie kan hier een eigen invulling aan geven.
In sommige organisaties is het niet per se nodig om op cursus te gaan als je een animatorrol wil opnemen. Die organisaties kunnen ondersteuningstrajecten opzetten om jongeren met een beperking te begeleiden naar een rol op maat. Die trajecten zijn ook een ontzettende meerwaarde in het kader van meer inclusief jeugdwerk. Het is belangrijk om te luisteren naar de jongere met ondersteuningsnoden. Wil die zelf graag een attest behalen of niet?
Een jongere die extra ondersteuningsnoden heeft kan dit op voorhand kenbaar maken aan de organisatie waarbij die een animatorrol wil opnemen. Eventueel kan de vraag ook gesteld worden door diens omgeving (animatorenploeg, ouders, …). Er wordt idealiter een voortraject opgestart. In dit voortraject kan de organisatie voorafgaand aan de cursus persoonlijk kennismaken met de jongere, en andersom. Er is ook ruimte om te polsen naar de motivatie en ondersteuningsnoden van de jongere. Tegelijk kunnen de wederzijdse verwachtingen afgestemd worden.
Ook is het belangrijk om in deze fase al te peilen naar welke draagkracht en ondersteuningsmogelijkheden er al zijn binnen de animatorenploeg waarin de co-animator terecht zal komen. Niet alleen de co-animator zal ondersteund worden in het zoeken naar de geschikte rol, ook de animatorenploeg zou hier de nodige ondersteuning moeten krijgen.
We adviseren een open blik hier, zodat het niet sowieso vanzelfsprekend is dat iemand met ondersteuningsnoden hoe dan ook voor het co-animatorattest gaat. We willen met andere woorden niet uitsluiten dat iemand met ondersteuningsnoden een animatorattest kan behalen. Op welk moment in het traject de beslissing wordt genomen of iemand voor animator of co-animator gaat, is een keuze die elke organisatie zelf kan maken, mits die open blik.
De co-animatoren in spe gaan mee op een animatorcursus. We organiseren geen aparte cursussen voor hen. De cursus wordt wel aangepast, zodat die zo toegankelijk mogelijk wordt en ineens al een afspiegeling is van de context waarin de co-animatoren later terecht kunnen komen. Flexibiliteit en maatwerk zijn hierin sleutelwoorden.
De deelnemers van het co-animatortraject zullen waarschijnlijk extra ondersteuning nodig hebben in deze cursussen. Elke organisatie kiest zelf hoe ze dit aanbieden, maar het is veilig om aan te nemen dat dit extra energie zal vragen. De deelnemers van het co-animatortraject moeten niet per se 50u cursus volgen. Dit is voor sommigen van hen te zwaar en vormt daardoor al een nieuwe drempel om niet deel te nemen. De begeleiding kan dan samen met de deelnemer bekijken welke sessies echt interessant zijn en welke eerder over te slaan zijn, op maat van diens talenten en de rol die opgenomen wordt. Dit heeft eventueel wel consequenties voor het behalen van het gewone animatorattest, maar er kan achteraf altijd nog gezocht worden naar hoe de gemiste uren indien wenselijk kunnen ingehaald worden.
We pleiten voor zoveel mogelijk maatwerk en ondersteuning tijdens het traject zodat de jongeren in kwestie zoveel mogelijk kansen krijgen om te groeien en evenveel op te steken uit de cursus als de andere deelnemers. Dat is immers in de eerste plaats de bedoeling van een dergelijk ondersteuningstraject. Deelnemers waarbij het al voor de cursus duidelijk is dat ze een rol als co-animator zullen opnemen, kunnen werken met een apart trajectboekje dat vooral focust op talenten.
Na de cursus volgt er een oefentijd voor de co-animatoren. Elke organisatie bepaalt zelf wat ‘voldoende’ oefentijd is. Kernwoorden hier zijn kansen geven, mogen proberen en mogen mislukken, begeleiding bieden en ondersteunen. Aan het begin van de oefentijd wordt er samen met de jongere, de animatorenploeg en de cursusbegeleiding gezocht naar een ideale rol voor de co-animator in de animatorenploeg. Met de nodige begeleiding kan die dit nu ontdekken en op eigen tempo nieuwe dingen uitproberen. Tijdens deze fase is het belangrijk dat de koepelorganisatie de nodige ondersteuning biedt aan de co-animator én aan de animatorenploeg waarin hij terecht komt.
Na de oefentijd volgt er een coachingsmoment. Ook al is dit officieel afgeschaft, het kan toch heel interessant zijn voor een jongere met een beperking. Hierop blikken de betrokken partijen terug op het afgelegde traject en op waar de jongere nu staat. Omdat een co-animatorattest uitgaat van maatwerk en het inzetten van talenten met de nodige ondersteuning in een specifieke setting of context, gaan we ervan uit dat de deelnemer het co-animatorattest zal krijgen als die dat wilt. Er kan op dit moment ook nog beslist worden om alsnog voor een animatorattest te gaan. Hier zal dan misschien nog wat cursus- en/of stagetijd moeten ingehaald worden om te voldoen aan de vereisten van het decreet kadervorming.
Het co-animatorattest is in alle organisaties hetzelfde en bevat informatie over de jongere, over de organisatie waarbij het attest behaald werd en het moment waarop dit gebeurde. Het trajectboekje vormt een verduidelijkende bijlage bij het attest, die achtergrond en context schetst rond de talenten en ondersteuningsnoden van de jongere in kwestie en over welke rol die al opgenomen heeft in het jeugdwerk. Er is geen officieel co-animatorattest vanuit de Vlaamse overheid, maar wel een attest dat jeugdwerkorganisaties zelf gebruiken en uitreiken.
Foto (c) chiro, Jan Van Bostraeten
Een aantal organisaties gingen al aan de slag met een traject om jongeren met een beperking een rol te laten opnemen. Zin om zelf met zo’n traject te starten? Zij wijzen je graag de weg!