We willen zoveel mogelijk kinderen en jongeren de kans geven om deel te nemen aan een aanbod in de vrije tijd. Eén manier om dit te realiseren is om het brede jeugdaanbod toegankelijker te maken. Veel van de tools in de deze toolbox zijn bestemd voor jeugdwerkorganisaties die je in bijna elke gemeente vindt: jeugdbewegingen, speelpleinen en jeugdhuizen. Ze zijn ook bruikbaar voor kunsteducatieve werkingen en voor organisaties die kampen en vakanties organiseren.

Maar er is ook een andere manier om meer kinderen en jongeren te laten genieten van de vrije tijd. Dat is het verder versterken van werkingen die zich specifiek richten op een bepaalde groep kinderen en jongeren.

Veel van deze werkingen zijn door de jaren heen professioneel omkaderd. Op deze pagina gaan we dieper in op jeugdwelzijnswerkingen voor kinderen en jongeren in een maatschappelijk kwetsbare situatie. Ze hebben hun eigen ondersteuningsstructuren en vormingsaanbod. Ze werken lokaal en Vlaams. In sommige steden en gemeenten hebben deze professionele organisaties een stevig en duurzaam aanbod uitgebouwd. In andere gemeenten is hun positie meer precair:

• Jeugdwelzijnswerkingen moeten vaak de eigenheid, de waarde en het belang van hun werking toelichten en verdedigen. Ze worden soms vooral gezien als een doorgeefluik naar andere vormen van jeugdwerk, terwijl ze in de praktijk een ander, maar gelijkwaardig type jeugdwerk opzetten. 
  
  
• Vanuit een informele en laagdrempelige basiswerking ondersteunen deze werkingen kinderen en jongeren in hun ontwikkeling en emancipatie. Dat lukt enkel met voldoende duurzaamheid en continuïteit en net die staat steeds meer onder druk. Werkingen worden meer afhankelijk van tijdelijke middelen en projectmatige financiering. De concurrentie tussen organisaties wordt aangewakkerd met openbare aanbestedingen.
  
  
• Meetbare resultaten winnen aan belang, maar vatten niet de processen van empowerment die binnen zo’n werking worden afgelegd. Het verhoogt ook de druk om enkel te werken met die jongeren waarmee je sneller en gemakkelijker resultaat kunt boeken.
  
  
• De werkingen worden geconfronteerd met stijgende noden en vragen die ze het hoofd moeten bieden: het aantal kinderen en jongeren in armoede neemt toe, de diversiteit aan nationaliteiten en achtergronden stijgt… maar hun middelen en mogelijkheden groeien niet mee met de stijgende noden.
  
  
• Ze zien ook dat de ondersteuningsnoden van kinderen scherper en taaier worden, terwijl het lokaal welzijnsaanbod niet mee groeit of soms eerder wordt afgebouwd. 
  
  
• Deze werkingen ondersteunen jongeren op verschillende levensdomeinen (onderwijs, tewerkstelling, welzijn, huisvesting,…) maar botsen vaak op beleidsmatige verkokering tussen deze domeinen.
  
  
• Door de groeiende aandacht voor veiligheid en (de)radicalisering, komt de discretieplicht en vertrouwensband van jeugdwelzijnswerkingen onder druk te staan. 
  

Versterken van de eigenheid en positie van het jeugdwelzijnswerk

Een aantal onderzoeken en publicaties helpen je om een zicht te krijgen op de eigenheid van het jeugdwelzijnswerk. Ook een aantal organisaties bezitten veel expertise over dit domein. Een oud maar nog steeds bruikbaar artikel is van Veerle Van Assche (zie onder). Het beschrijft het jeugdwerk met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren en vergelijkt deze werkingen met andere vormen van jeugdwerk.  

Meer recente onderzoeken en publicaties

• Deduytsche, J. & Crivit, R. (2010). Wij tellen mee! Leren uit de werkingen met kinderen en jongeren in armoede. Brussel: Uit De Marge. 
• Coussée, F. & Matthijssen, C. (Red.) (2011). Uit de marge van het jeugdbeleid. Werken met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren. Leuven/Den Haag: Acco.
• Coussée, F. & Bradt, L. (Red.) (2012). Jeugdwerk en sociale uitluiting. Handvatten voor emanciperend jeugdbeleid. Leuven: Acco.
• De Pauw, P., Vermeersch, H., Cox, N., Verhaeghe, M., Stevens, P. (2013) Jeugdwerk met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren. Een onderzoek bij werkingen, begeleiding en deelnemende jongeren. (Download PDF) Digitale drukkerij: Vlaamse Overheid. 
• Coppens, E.; Vanclooster, S. & Van Audenhove, C. (2013). Meer dan een habbekrats. Onderzoek naar de sleutelementen van 7 jeugdwelzijnshuizen voor jongeren. Leuven: Lucas. 
• Coussée, F. & Crivit, R. (2013). De heropleving van het jeugdopbouwwerk. Bouwen aan een wereld van rechtvaardigheid. Alert, 39 (1), 45-53. 
• Mathijssen, C., Loopmans, M. & Crivit, R. (2014). Kwetsbare vrije tijd? Uitdagingen voor emanciperend jeugdbeleid. Leuven: Acco.
• Kastit, I. & Van Oyen, F. (2018). Macht in vraag gesteld. Strategieën en werkvormen in het jeugdwelzijnswerk. Leuven: Acco.
• Van Bouchaute, B., Vanhove, T., Görgöz, R., Debaene, R. & Kreger, D. (2018). Deradicalisering als uitdaging voor het jeugdwelzijnswerk. Syntheserapport Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek 2016-2017: ‘Preventie van radicalisering via positieve identiteitsontwikkeling in jeugdwelzijnswerk’. Gent: Arteveldehogeschool.  

Relevante organisaties

• www.uitdemarge.be
• www.lejo.be
• www.jes.be
• www.arktos.be
• www.groepintro.be
• www.habbekrats.be