Bereiken van de buurt

Het bereiken van de buurt gaat niet altijd vanzelf, en heel wat gedeelde en tijdelijke invullingen met een open werking moeten aanvankelijk heel wat moeite doen om mensen uit de buurt te lokken. Er is dus sprake van een paradox: enerzijds is er een grote nood aan ruimte, anderzijds vinden aanbieders van ruimte niet zomaar een publiek.

Bereiken van een divers publiek

Een andere uitdaging is om de buurt in al haar diversiteit te bereiken. Initiatieven slagen daar op sommige vlakken beter in dan op andere, doordat er bijvoorbeeld wel een intergenerationele mix ontstaat, maar geen interculturele (of vice versa). Het bereiken van een divers publiek vereist een voortdurende aandacht voor en investering in de openheid van een project, en dat is geen eenvoudige oefening.

Je zal merken dat je sommige groepen gemakkelijker bereikt dan andere. Welke groepen dat zijn, varieert sterk van initiatief tot initiatief. In Gent bereik(t)en de meer ‘hippe’ tijdelijke invullingen met een eerder bovenlokale uitstraling, zoals Kerk of Dok, in de eerste plaats een jong, blank middenklassepubliek, terwijl bijvoorbeeld het moestuinproject op De Site ook heel sterk aansloeg bij de Turkse bewoners uit de buurt.

Meerwaarde of overlast voor de buurt

Door te kiezen voor een buurtgerichte invulling van je gedeelde ruimte kan je heel wat meerwaarde genereren voor de buurt. Buurtgerichte invullingen

• Creëren extra ruimte voor buurtgerichte activiteiten die kampen met plaatsgebrek
• Brengen de buurt dichter bij elkaar, zorgen voor ontmoeting, en versterken de sociale cohesie
• Stimuleren de betrokkenheid en het mede-eigenaarschap van buurtbewoners
• Gaan verloedering tegen en verbeteren de buurtkwaliteit door het tegengaan van leegstand en verkrotting 
• Geven een identiteit aan de buurt
• Bieden kansen voor (sociale) tewerkstelling of vrijwillig engagement in de buurt
  

Gedeelde invullingen brengen echter ook soms overlast voor de buurt met zich mee

• Het delen van ruimte leidt tot een meer intensief ruimtegebruik, en dat kan bijvoorbeeld leiden tot meer geluidshinder of een grotere parkeerdruk. Zo zorgt het gedeeld gebruik van een school ervoor dat de druk op de buurt niet beperkt blijft tot de schooluren, maar zich ook manifesteert na schooltijd, in het weekend en tijdens de schoolvakanties.
• De herwaardering van een buurt ten gevolge van een tijdelijke of gedeelde invulling kan bovendien leiden tot stijgende huur- en grondprijzen (gentrificatie).
• Tot slot kunnen nieuwe invullingen het bestaande evenwicht in een buurt verstoren en tot concurrentie leiden met bestaande initiatieven en organisaties in de buurt.
  

Grosso modo kan je als gedeelde invulling op twee manieren met deze overlastproblematiek om gaan

• Een eerste manier is om de buurt zo veel mogelijk te betrekken bij de gedeelde invulling, en het gedeeld gebruik in de eerste plaats op de buurt te richten, zodat een groot draagvlak voor de gedeelde invulling ontstaat.
  

Je kan bijvoorbeeld nog voor de opstart een voorbereidend participatief traject lopen met de verschillende betrokkenen, waaronder de buurt. Op die manier kunnen de noden van de buurt worden meegenomen en kan een grotere meerwaarde voor de buurt worden gecreëerd. In een precaire buurt waar een grote woonnood heerst, is het zinvoller om leegstaande ruimte (indien mogelijk) te gebruiken voor tijdelijke bewoning dan te kiezen voor een socioculturele invulling gericht op een middenklassepubliek.

Probeer bovendien zo aanspreekbaar mogelijk te zijn voor de buurt, zodat frustraties snel aangepakt kunnen worden. Dat kan onder meer door

• Te zorgen voor een duidelijk aanspreekpunt voor de buurt
• De buurt steeds goed te informeren over de gedeelde invulling, de activiteiten die er plaatsvinden, en de eventuele overlast die dat met zich mee kan brengen
• Een regelmatig bewonersoverleg te organiseren
  

Praktijkvoorbeelden

Alvorens haar avontuurlijke speelplaats open te stellen als parkje voor de buurt, voerde basisschool De Toverberg in Gent een intensief participatieproces met leerkrachten, leerlingen, ouders en buurt. De school werd daarbij ondersteund door de jeugddienst van de stad.

In het nieuwe Heuvelpark aan de rand van Aalst werd een paardenstal omgebouwd tot een natuureducatieve schuur. Om de buurt en de verenigingen uit de buurt te betrekken bij het gebruik en het beheer van de schuur, werd een participatief traject opgestart door de stad in samenwerking met het Regionaal Landschap Schelde-Durme.

Probeer bovendien zo aanspreekbaar mogelijk te zijn voor de buurt, zodat frustraties snel aangepakt kunnen worden. Dat kan onder meer door

• Te zorgen voor een duidelijk aanspreekpunt voor de buurt
• De buurt steeds goed te informeren over de gedeelde invulling, de activiteiten die er plaatsvinden, en de eventuele overlast die dat met zich mee kan brengen
• Een regelmatig bewonersoverleg te organiseren
  

• Ten tweede kunnen er maatregelen genomen worden om de hinder zo veel mogelijk te beperken, bijvoorbeeld door te investeren in geluidsisolatie, ’s avonds geen luidruchtige activiteiten te programmeren, gebruikers te sensibiliseren om zo weinig mogelijk met de auto te komen.

Ook een verstandige inplanting van gedeelde invullingen en een goede inbedding in de buurt kan de overlast beperken. Het bouwen van een gedeelde jeugdsite in het centrum van de gemeente, en het centraliseren van alle jeugdwerk op deze site, is in dat opzicht bijvoorbeeld niet altijd een goed idee.

Enerzijds kan dat leiden tot te veel druk op deze plek, en anderzijds hoort elke jeugdvereniging thuis in zijn eigen buurt, wijk, of deelgemeente, en trek je hen beter niet weg uit dat lokale weefsel. Meestal is het beter om op buurt- of wijkniveau ruimte te gaan delen.

Activiteiten die veel (geluids)hinder met zich meebrengen concentreer je best niet op één plek midden tussen de woningen, maar geef je misschien beter een plaats in een ruimte zonder onmiddellijke buren. Hou daarbij wel rekening met de bereikbaarheid, en vermijd plekken die enkel met de auto te bereiken zijn.

Op gemeentelijk (of bovenlokaal) niveau vereist het delen van ruimte dan ook een planmatige aanpak

• Breng leegstaande of onderbenutte ruimtes in kaart met hun potenties en uitdagingen, en werk voor elke ruimte een plan uit voor reactivering in functie van de buurt. Enkele gemeenten maakten bijvoorbeeld kerkenplannen op om een meer planmatig beleid te kunnen voeren met betrekking tot de religieuze infrastructuur op hun grondgebied.
• Zorg op (boven)gemeentelijk niveau voor een goede mix van projecten die verschillende doelgroepen bereiken, en die telkens zo goed mogelijk aansluiten bij de noden van de buurt. Vermijd bijvoorbeeld dat alle leegstaande ruimtes worden ingericht als pop-upbar.
• Ga uit van een weefselbenadering: hoe verhouden (geplande) gedeelde en tijdelijke invullingen zich ten opzichte van het woonweefsel, het duurzaam mobiliteitsweefsel, het speelweefsel, het web aan bestaande voorzieningen, organisaties en initiatieven.
  

Overlast: inbraak en vandalisme