![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
In dit artikel lees je de belangrijkste resultaten van ons 2-jarig project en onderzoek Expeditie Werk. Je kan hier ook het volledige rapport terugvinden.
Met Expeditie Werk wil De Ambrassade jonge mensen mee vorm laten geven aan de toekomst van werk en de arbeidsmarkt. Die arbeidsmarkt verandert en beleidsontwikkelingen volgen elkaar in sneltempo op: nood aan flexibiliteit voor meer concurrentiekracht, discussie over sociale rechten, antwoorden op digitalisering en vergrijzing, preventie van stress en burn-outs … In die wereld staan jongeren aan de start van de zoektocht naar een kwaliteitsvolle loopbaan.
Internationaal onderzoek1 bevestigt de grote, nieuwe uitdagingen voor de huidige generatie jongeren:
De Ambrassade - die dit thema ‘jongeren en werk’ al jarenlang behartigt - wilde de stem van jongeren in dit debat binnenbrengen. Ze vond een partner in VDAB (voor co-financiering en inhoudelijke input) en vertrok op ‘Expeditie Werk’. In het eerste projectjaar lag de focus op experiment en gingen we op tocht langs vijf groepen jongeren (tussen 16 en 30), genest in de werking van jeugdorganisaties. Op zoek naar: ‘hoe denken jonge mensen over werken in de toekomst?’, ‘hoe kunnen en willen ze bijdragen en een rol opnemen?’ en ‘hoe organiseren we de arbeidsmarkt van de toekomst?’.
Bij Haven, Jong ACV, Co-searching, Groep Intro en de Vlaamse Jeugdraad gingen jongeren in groepjes van 5 à 10 op expeditie. Een ervaren procesbegeleider - bijgestaan door de jeugdwerker van de groep - gidste hen met methodieken op maat van de doelgroep doorheen verschillende fases. Want één van de grootste uitdagingen was om jongeren een visie te laten vormen over een toekomst die ze zich nog niet kunnen inbeelden. Daarom hebben we de verschillende jongerengroepen tijdens hun expeditie ondersteund om die toekomst concreet te maken.
Na dit kwalitatieve, participatieve onderzoekstraject van Expeditie Werk volgde in het tweede projectjaar een breed kwantitatief onderzoek bij bijna 950 werkzoekende en werkende jongeren. In wat volgt gaan we uitgebreid in op de resultaten.
Hieronder geven we de belangrijkste resultaten weer in een notendop. Hier lees je het volledige onderzoek:
“Ik vind mijn werk heel belangrijk. Deze job die ik nu doe geeft me energie, ik geraak er mijn passie in kwijt. En weet je, het gevoel van: ‘ik doe iets met mijn leven wat toch wel ça va goed is’, dat is veel waard.”
De overgrote meerderheid van de werkende jongeren voelt zich vandaag goed op het werk. Ze doen hun job graag en voelen zich in staat om hun job goed te doen. Toch zijn er ook jongeren bij wie dit niet het geval is. Opvallend is dat het vooral gaat om jongeren die aangeven moeilijk rond te komen.
Als we ervoor willen zorgen dat alle jongeren zich goed voelen op het werk, is het belangrijk om in te zetten op goede omkadering en coaching, een positief klimaat en goede sfeer.
“Het is voor mij veel belangrijker om voldoening te krijgen van wat ik doe dan geld te verdienen.”
Er zijn veel verschillende aspecten die jongeren goesting geven om te werken. Toffe collega’s en een boeiende jobinhoud zijn elementen die er zowel bij werkende als werkzoekende jongeren uitspringen.
“Ik heb het er enorm moeilijk mee om dingen te doen die niet bij mijn waarden passen. Dan zou ik verhongeren.”
De meerderheid van de jongeren vindt ook de mate waarin een bedrijf inzet op duurzaamheid belangrijk bij de keuze van een job.
“Ik ben bij de spoorwegen begonnen, en trok me niets aan van hun slechte imago, en ‘dat er niet hard gewerkt wordt’. Ik wilde de zekerheid van een inkomen, en aan de slag, ervaring opdoen. Ik ben aan een laag loon gestart, maar ik dop tenminste niet.”
Jongeren kiezen hun werkgever om verschillende redenen. De belangrijkste zijn de jobinhoud, de locatie en een goed loon. Een goed loon is een belangrijke factor, vooral voor werkzoekende jongeren, maar wordt toch ‘slechts’ door 50,87% van de werkzoekende en 28,84% van de werkende jongeren aangeduid. Het kan dus interessant zijn als recruiter die jongeren wil aantrekken om deze factoren in de verf te zetten.
Andere manieren van extrinsieke valorisatie (zoals extra vakantiedagen en extralegale voordelen) zijn voor jongeren geen grote factoren die meespelen bij hun jobkeuze. Ze willen liever een goed loon zien in plaats van compensatie op andere manieren. Als ze dan toch kunnen kiezen voor alternatieve verloningsvormen zijn de drie meest populaire valorisaties van hun werk: opleidingskansen, maaltijdcheques en een hospitalisatieverzekering. “Gewoon geld verdienen, dat is belangrijk. Als ik geld verdien, dan kan ik ergens wonen. En dan kan ik voor een gezin zorgen.”
Jongeren voelen de druk om snel geld te verdienen en op zoek te gaan naar zekerheid in hun jobkeuzes. Zo is een overgroot deel van de jongeren bang om zonder inkomen te vallen. Deze vrees geldt zowel voor werkende als werkzoekende jongeren en verdient de nodige aandacht. Daarnaast deed een aanzienlijk deel van de ondervraagde jongeren al precair werk of dachten ze erover na dat te doen. Bovendien geeft meer dan de helft van de werkzoekende jongeren aan druk door ouders en omgeving te voelen om snel werk te vinden en bijgevolg financieel onafhankelijk te zijn.
“Via een startersinkomen krijg je de kans om een opleiding te volgen, of een job uit te proberen, of je eigen project uit te werken. Zonder veel risico’s te lopen.”
Het merendeel van de jongeren vindt een startersinkomen (een basisloon voor alle jongeren tussen 18 en 25 jaar) een goed idee. Het kan er voor zorgen dat gelijke kansen worden gecreëerd, zekerheid wordt geboden en dat jongeren een job kunnen zoeken die ze echt willen doen.
“Leerkrachten worden betaald volgens hun leeftijdscategorie en anciënniteit. Dat is zo’n fucked up systeem. Omdat je ziet dat de mensen die het meeste verdienen lang niet altijd het beste werk doen. De overheid heeft hetzelfde probleem: getalenteerde ICT’ers gaan daar niet werken, omdat ze er geen goede loonsvooruitzichten hebben.”
Jongeren zijn verdeeld over of een loon op basis van prestaties, al dan niet op basis van anciënniteit het beste is. Een loon op basis van prestaties heeft toch de bovenhand.
Voor de helft van de jongeren is een zelfstandige activiteit (hetzij als hoofdberoep, hetzij als bijberoep) een optie. Het verlangen naar het nastreven van een droom met meer autonomie doet veel jongeren overwegen om een zelfstandige activiteit te starten. Redenen om het niet te doen, zijn niet gelinkt aan een gebrek aan interesse, maar gaan vooral over geldzaken.
De meerderheid van de jongeren vindt de ondernemerstijd (waarbij ze een jaar kunnen ondernemen met gegarandeerde uitkering) een goed idee, want zo zullen meer jongeren durven ondernemen.
Jongeren zijn geen fan van een statuut ‘scholier-ondernemer’ vanaf 15 jaar. Ze vinden dat jongeren vanaf 15 jaar hier nog niet klaar voor zijn.
“Ik ben afgestudeerd, maar ik zal moeten blijven bijleren. Onze samenleving vraagt dat we voortdurend bijscholen.”
Jongeren weten doorgaans wel waar ze goed of slecht in zijn, maar of ze echt over de nodige loopbaancompetenties beschikken is een meer genuanceerd verhaal. Slechts iets meer dan de helft kan zijn leerbehoeftes duidelijk verwoorden of weet welke opleidingen interessant zijn voor hun profiel en waar ze die kunnen vinden. Het overgrote deel van de jongeren is er wel van overtuigd dat ze zich een heel leven lang zullen moeten bijscholen.
“Bijleren moet wel tijdens de werkuren kunnen gebeuren. De werkgever moet daarvoor de ruimte bieden.”
Jongeren vinden het een gedeelde verantwoordelijkheid tussen werkgever en werknemer om te blijven bijleren en aantrekkelijk te blijven voor de arbeidsmarkt. Ze willen dat hun opleidingstijd goed besteed wordt. Zo moet een opleiding aansluiten bij de persoonlijke interesses, te combineren zijn met de privésituatie en praktijkgericht zijn.
“Voor sommige mensen is een incentive nodig. Een budget om opleidingen mee te kiezen, bijvoorbeeld. En zet op de belastingbrief hoeveel euro je niet hebt gebruikt, terwijl die gewoon terugbetaald zou worden.”
Het idee van een persoonlijke leerrekening kan op bijstand rekenen van de jongeren. Het merendeel vindt dit een goed idee: er worden gelijke kansen gecreëerd en bijleren wordt positief gestimuleerd.
“Ik zit in tweestrijd, want ik moet wel werken, maar ook tijd hebben voor mezelf, voor familie, voor vrienden. Dus ik moet een combinatie vinden. De gulden tussenweg.”
Jongeren vinden werk belangrijk, maar ook niet het allerbelangrijkste. Werk laat familie voorgaan, maar doet het toch ook goed. Wat opvalt is dat een laaggeschoolde en iemand die moeilijker rondkomt werk significant hoger plaatst op de ladder. Dat kan erop wijzen dat men het moeilijker heeft om kwaliteitsvol werk te vinden en te behouden en hier dus meer mee moet bezig zijn. Hooggeschoolden zetten significant vaker vrienden of vrije tijd op één. Wat waarschijnlijk weer wijst op een stabielere werksituatie en/of minder stress hierrond.
“Ik wil een job met veel impact, die ik boeiend vind, waarin ik mij goed voel, waarin ik mij kan ontplooien. Maar ik wil ook de taart kunnen bakken voor mijn vijfjarige om mee te nemen naar de klas. Ik zie mij daar echt mee struggelen binnen 10 jaar.”
Het overgrote deel van de jongeren vindt het belangrijk om werk en privé gescheiden te houden. Maar ze tonen zich ook flexibel. Zo vindt het overgrote deel het ook oké om avond- en weekendwerk te doen. De helft van de jongeren, vooral de hooggeschoolden, vinden het belangrijk om te kunnen thuiswerken. Bovendien verkiest 1 op 4 van de jongeren parttime boven fulltime werken.
“De wereld verandert zo snel. Ik kan nog niet voorspellen hoe het zal zijn. Ik ga er niet mee bezig zijn.”
Jongeren zijn verdeeld over hoe ze hun loopbaaneinde zien. Zo geeft de grootste groep (1/3e) aan hier nog geen idee van te hebben.
Lees hier het volledige onderzoeksrapport met bijhorende aanbevelingen van jongeren: