![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
Tot eind 2021 brengt De Ambrassade inspirerende praktijken, innovatieve oplossingen en regelgevende drempels in kaart om scholen open te stellen en bewegingsvriendelijker te maken.
De grijze, stenen speelplaats zonder uitdaging voor kinderen en jongeren heeft afgedaan. Maar hoe realiseer je dan een groene, kwaliteitsvolle speelplaats met mooie speel- en leerkansen? Een eerste belangrijke stap: een visie op speelplaatsen uitschrijven, met een duidelijk kader, in de lijn van de pedagogische visie van de school.
In 2014-2015 werd deze toekomstvisie opgestart en uitgewerkt door een heleboel partners uit diverse domeinen. Good Planet herwerkte de tekst in 2016 voor de uitgave van het boek ‘een toekomstvisie op speelplaatsen’, onder de vleugels van het project ‘Pimp je speelplaats’. Lees meer hierover via deze link.
In 2020 werd deze visietekst herschreven door de experts van de klankbordgroep van het project bewegingsvriendelijke en gedeelde speelplaatsen en aangevuld met actuele thema’s. Een overzicht van de organisaties van de klankbordgroep vind je op de algemene pagina van het project.
Gebruik deze toekomstvisie als leidraad om een eigen visie over de nieuwe speelplaats te vormen en als gids bij de concrete realisatie ervan:
“De Speelplaats met Toekomst vertrekt vanuit een visie als onderdeel van het eigen pedagogische project, wordt samen met kinderen, ouders en de buurt vorm gegeven en is een dynamische plek in de tijd.
Ze dient als speelplek voor de leerlingen van de school, maar ook als gedeelde plaats voor ontmoeting en ontspanning in de buurt. Met de juist ingrepen zijn het kleine ecosystemen als buffer tegen klimaatveranderingsprocessen en maken ze zoveel mogelijk verbinding met de publieke ruimte in de omgeving.
Een ideale speelplaats daagt uit als leerplek, is kwalitatief ingericht en gevarieerd, zorgt voor contact met de natuur en draagt bij aan de mentale en fysieke gezondheid van kinderen en jongeren.”
De toekomstvisie is opgebouwd uit tien streefpunten waaraan de ideale speelplaats voldoet:
Waarom een visie ontwikkelen? Een eigen kijk op spelen en leren, op ontmoeten en welbevinden als onderdeel van je eigen pedagogische project en passend in een breder gezondheidsbeleid vormt voor een school de basis voor de ‘nieuwe’ speelplaats.
De uiteindelijke speelplaats is een weerspiegeling van die visie en de keuzes die de school wel en niet heeft gemaakt. Na de oplevering blijft de plek evolueren in samenspraak met haar gebruikers, de noden van kinderen en ouders, de omgeving... Zo ontwikkelt elke school een eigen speelplaatscultuur, die evolueert in de tijd.
Elke leerling vindt zijn plek en voelt zich goed op de speelplaats. Ook wie mindermobiel is of een beperking heeft, wie behoefte heeft aan rust en veiligheid of juist aan actief spel. Een goede speelplaats is een functionele speelruimte dat plaats biedt aan ‘alle soorten kinderen’ (durvers, dromers, sportievelingen …) en ‘alle soorten spel’ (fysiek actieve spelvormen, fantasiespel, rustplekjes…).
Een speelplaats van morgen is een plek vol levende natuur. Elk kind kan er genieten van het buiten zijn, tot rust komen, kennis maken met de biodiversiteit rondom zich en zich verbonden voelen met de natuur. Een groene speelplaats geeft kinderen al spelenderwijs inzichten en vaardigheden die nodig zijn om zich in te zetten voor natuurbehoud en een duurzame samenleving. Meer natuur is goed voor de natuur! Een groene speelplaats vormt een stapsteen in de omgeving, waar dieren en planten hun plaats vinden.
Beweging in de buitenlucht en rust in het groen hebben een positieve invloed op de lichamelijke en mentale gezondheid. Variatie op de speelplaats zorgt voor beweging. Planten zorgen voor schaduw, verkoeling, rust en geluidsdemping. Met een aangepaste inrichting van de speelplaats en een link met de schoolomgeving buiten de schoolpoort stimuleert de school actieve verplaatsingen naar en van school.
De groene speelplaats wordt ingezet als instrument in het gezondheidsbeleid op school (vorming geven, bewegingsactiviteiten organiseren, schoolvervoerplan uitbouwen, het goede voorbeeld geven...). Een milieuvriendelijk beheer zonder pesti- en herbiciden is een must. Zo levert de speelplaats een bijdrage aan het behoud van de biodiversiteit, zorgt ze voor minder fijn stof en dus een betere luchtkwaliteit en dat komt opnieuw de gezondheid van kinderen en jongeren ten goede.
Kinderen, jongeren en ook leerkrachten worden beter van buiten te zijn. Studies tonen aan dat buiten les krijgen goed is voor de motivatie, de weerstand en de gezondheid van kinderen. Verder ontwikkelen kinderen en jongeren tijdens spel allerlei vaardigheden, worden ze behendiger en leren ze spontaan. Zowel voor het formele leren als het informele leren biedt de speelplaats veel buitenkansen. De factor ‘buiten’ zorgt voor meer zintuiglijke prikkels waardoor de leerstof beter of anders blijft hangen. De leerstof ‘beklijft’.
De speelplaats is de uitgelezen plek én tentoonstellingsruimte voor speel- en leerervaringen met muziek, techniek, constructie en beeldende kunst. Natuurlijk is de speelplaats een plek ‘om te spelen’, maar bekijk het begrip spelen vooral in zijn breedte. Spelen is meer dan ‘spelletjes spelen’. Spelen is ontdekken, ervaren en groeien ineen.
De speelplaats is nooit helemaal af. Leerlingen, leerkrachten, ouders, buurtbewoners geven haar (altijd weer) vorm. Die participatie creëert verantwoordelijkheid, enthousiasme en betrokkenheid. Een dynamische speelplaats heeft verschillende functies. Denk aan een extra leslokaal, maar ook aan een plek om te sporten, te spelen, kampen te bouwen, natuur te ontdekken… Die functies kennen geen vaste plek, maar kunnen door elkaar en los van elkaar gebruikt worden. Daarnaast zet de speelplaats haar gebruikers in gang. Door de speelplaats een dynamisch karakter te geven, groeit ze mee met haar gebruikers en wordt ze steeds aangepast aan de huidige noden. Een participatieve speelplaats is een plek voor iedereen. Niet alleen voor de kinderen die naar school gaan, maar ook voor de leerkrachten, de buurt, de jeugdbeweging om de hoek… Ze krijgen elk hun stem in elke fase van de speelplaats. Zowel bij het ontwerp als bij het gebruik ervan. Ze bedenken en maken de speelplaats van morgen. Leerlingen worden aangespoord om actief aan de slag te gaan op de speelplaats.
Een schoolspeelplaats is er in de eerste plaats voor leerlingen, maar kan ook buiten de schooluren voor kinderen en jongeren dienen als een plek voor ontmoeting, spel en opleiding, of als groene oase in de buurt. Ruimte delen is ruimte creëren. Gedeeld of achtereenvolgend gebruik van speelplaatsen kan een oplossing bieden, zeker voor drukbevolkte en dichtbebouwde gebieden. Het wordt een extra ontmoetingsplek in de buurt en het gaat ruimteverspilling (leegstand buiten de schooluren) tegen. Gedeeld gebruik biedt daarnaast een extra meerwaarde, omdat het ruimte creëert voor verenigingen die kampen met plaatsgebrek, ook op het platteland. De multifunctionele speelplaats is er voor en door verschillende partners en ze creëert winst voor die betrokken partijen.
Door de coronacrisis kwam in 2020 het belang van jeugd- en speelruimte sterk in de actualiteit. In de toekomst zal er net méér open ruimte nodig zijn voor iedereen. Zet collectieve ruimtes zoals speelplaatsen en schoolomgevingen zoveel mogelijk in om voldoende ruimte laagdrempelig toegankelijk te maken. Schoolomgevingen zijn nog vaak transitzones voor auto’s. Ze dragen bij tot een aangename verblijfsplek omvormen én focussen op trappers en stappers, én tot meer ontmoeting. Een kwalitatieve inrichting is essentieel als gezonde aanvulling en verbinding met de publieke ruimte in de omgeving. Daar knelt de schoen vaak: scholen moesten door de gezondheidscrisis juist extra ruimte zoeken om de lessen veilig te organiseren.
Speelplaatsen bieden grote kansen op het vlak van klimaateducatie. Een speelplaats vergroenen en verduurzamen creëert kansen om klimaatideeën van kinderen serieus te nemen en op kleine schaal uit te werken. Een speelplaats kan ook bijdragen aan de klimaatadaptatie en dienen als buffer tegen klimaatveranderingsprocessen. Bv: met bomen kun je schaduw voorzien en zo de hitte temperen, maar je kan ook van de speelplaats een echt mini-ecosysteem maken met een grote lokale impact.
Een dichtbevolkt Vlaanderen dwingt ons om goed na te denken over onze beschikbare ruimte. De actualiteit drukt ons nog meer met de neus op de feiten. Semipublieke plekken zoals scholen, speelplaatsen en schoolomgevingen worden alsmaar belangrijker voor buurten en zullen dus ook voortrekkers moeten zijn in hoe hun inrichting kan omgaan met nieuwe uitdagingen inzake gezondheid, mobiliteit, klimaatadaptatie, gedeeld gebruik en/of openstelling. Om dit waar te maken zijn er nog heel wat uitdagingen op vlak van uitwisselen van know-how en rollenverdeling tussen organisaties en overheden, langdurige ondersteuning en een duidelijk financieringskader, enz. Laat er ons daarom nu, meer dan ooit, duurzaam en degelijk werk van maken.
We maakten een inspiratiegids 'De Speelplaats met Toekomst: delen van speelplaatsen met het jeugdwerk en de buurt. We maakten ook ism MOS Vlaanderen een poster met deze visiepunten op. Bekijk of download hen hieronder.