![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
Op donderdag 20 mei 2021 organiseerden we, ter vervanging van onze jaarlijkse jeugdwerktweedaagse, onze inspiratiedag #Jeugdwerkwerkt. We blikken kort en krachtig hierop terug en kunnen je al vertellen dat we de inhoud van deze dag zullen gebruiken in een uitgebreide publicatie over #Jeugdwerkwerkt die we op jullie loslaten in oktober 2021.
We kregen enkele geleerde lessen uit de coronacrisis en namen meteen de eerste stappen in ons traject om de Agenda voor de toekomst van jeugdwerk te actualiseren. Dat is nodig om samen toe te werken naar een nieuw groot congres #Jeugdwerkwerkt in 2023.
Online inspireren, dat was:
Alle jeugdwerktalks zullen later in onze publicatie #Jeugdwerkwerkt (oktober 2021) verschijnen. Hieronder kan je samen met de korte toespraken een samenvatting lezen. Klik meteen door naar:
De toespraken uit de inleiding:
De eerste reeks Jeugdwerktalks:
De toespraak van onze Minister van jeugd
De tweede reeks Jeugdwerktalks
De derde reeks Jeugdwerktalks
De inspiratiedag vandaag is opgebouwd aan de hand van de Agenda voor de toekomst van het jeugdwerk. Herinner je: het DNA van de jeugdwerker, de missie van het jeugdwerk en de 5 toekomstuitdagingen, die we samen formuleerden, om ervoor te zorgen dat ook in 2040 het jeugdwerk nog altijd supersterk zal staan.
De levens van jongeren zijn zoveel complexer geworden, waardoor het belang van werken over de beleidsdomeinen heen voor kinderen en jongeren, zoveel fundamenteler geworden is. Laat ons ervoor zorgen dat we onze maatschappelijke relevantie blijven benadrukken: niet enkel door weer voor een superzomer te zorgen, maar ook door te blijven strijden voor het belang van kinderarmoede, psychisch welzijn, optimale vrije tijdsbeleving en erkenning van de waarde van vrijwilligerswerk.
Corona heeft meer dan ooit blootgelegd wat de breuklijnen in onze samenleving zijn, zeker voor kinderen en jongeren. Corona heeft ook extra benadrukt hoeveel maatschappelijke waarde wij als jeugdwerk hebben. Laat ons dan ook zeer krachtig op de tafel kloppen, ervoor zorgen dat er meer middelen worden vrijgemaakt voor het ondersteunen van kinderen, jongeren en hun organisaties en zeggen tegen beleidsmakers: “Voila, dat is onze kracht, dat is onze missie, wij willen meer jeugdwerk, en als jullie willen dat het jeugdwerk over 30 jaar nog altijd sterk staat, zal je echt veel meer moeten investeren zodat we al die toekomstuitdagingen aankunnen en kinderen en jongeren echt ademruimte kunnen geven”.
Van bij de start van mijn engagement als voorzitter van de Vlaamse jeugdraad heb ik gemerkt hoe belangrijk het is dat we een orgaan hebben dat opkomt voor kinderen, jongeren en hun organisaties. Ik heb gemerkt dat dit echt wel iets kan betekenen.
Van in het begin zaten we als Vlaamse jeugdraad in verschillende media om duidelijk te maken dat kinderen en jongeren niet mochten vergeten worden in heel deze crisis. Dit gebeurde te vaak. Voor veel vrijwilligers was de afgelopen coronacrisis ook best moeilijk. De ene week kon je met veel andere jongeren iets doen en samenkomen, de andere week kwam er een harde verstrenging.
Het constante gejojo van maatregels heeft er bij mij toe geleid dat wij heel streng moesten zijn richting de politici. Ook moesten we een duidelijk en helder verhaal brengen: waarom is jeugdwerk zo belangrijk? Wat is het nut ervan? En wat is de meerwaarde van jeugdwerk in de levens van kinderen en jongeren? Het jeugdwerk is een deel van mij en ik ben een deel van het jeugdwerk. Ik heb veel gekregen en ik hoop dat ik ook veel kan teruggeven.
Het jeugdwerk heeft mij losgetrokken uit mijn persoonlijke bubbel. Tot op de dag van vandaag is dat nog steeds een verrijking. Het jeugdwerk ziet signalen, het jeugdwerk ziet noden en het jeugdwerk weet wat er speelt op het veld. Dit was een belangrijke boodschap om mee te geven aan de politici. Het is belangrijk dat ze durven luisteren naar ons.
Wat voor mij altijd het belangrijkste geweest is voor het jeugdwerk, is dat het ook voor kinderen en jongeren in een kwetsbaar milieu het vertrouwen in jeugdwerkers heel groot is. Het jeugdwerk vult een leegte op, daar waar andere sectoren hier niet in slagen.
Vertrekken vanuit de jongeren zal altijd dé kracht van het jeugdwerk zijn en blijven. We mogen blij zijn dat we zo’n uitgebouwd jeugdverenigingsleven hebben. We zullen daar elke dag aan moeten blijven bouwen.
Ik wil graag terugkijken op hoe hard het jeugdwerk bewezen heeft hoe actief we zijn, hoe belangrijk we zijn, hoe nodig we zijn, hoe slecht we kunnen stilzitten, hoe creatief we zijn maar ook hoe diep teleurgesteld we kunnen zijn als er aan onze kinderen en jongeren wordt geraakt. Zeker als in tijden wanneer hun ruimte wordt ontnomen.
Er ligt nog heel veel werk op de plank. Het coronavirus mag dan wel bijna uit onze levens zijn, de weerbots moet volgens mij nog komen. Wij willen dat alle kinderen en jongeren terug kunnen meestappen in een heropgestarte maatschappij, maar dat gaat nog veel inspanningen vragen. De rugzak van onze kinderen en jongeren is het afgelopen jaar echt wel goed gevuld geraakt. Veel van deze rugzakjes zaten al vol en puilen ondertussen uit.
Corona heeft de agenda bepaald het afgelopen jaar. Laat ons echter ook niet vergeten dat we met zijn allen een beleidsnota geschreven hebben én ondertussen onze preadviezen gekregen hebben. Een preadvies dat, ik denk dat ik voor velen spreek, financieel misschien niet is wat we ervan hadden gehoopt. Met 2021 als referentiejaar om een subsidiebedrag toe te kennen, gaat het departement voorbij aan de besparingen die de afgelopen 4 jaar op onze middelen zijn doorgevoerd, middelen die werden opgetekend in beheersovereenkomsten.
Als je daarnaast bedenkt dat kosten voor kampplaatsen, lonen van werknemers, tarieven voor kinderopvang, VIA middelen – worden gekoppeld aan de gezondheidsindex, maar dit niet geld voor de werkingsmiddelen, dan hebben we het over een structurele verarming van de sector. Daar kunnen we niet gewoon stil over blijven, we zullen kabaal maken en zullen hiervoor met z’n alle nog moeten opkomen!
Howard – Youth worker & Professor of European Youth Policy
Laat me beginnen met vooral België, en dan bedoel ik de 3 gemeenschappen samen, te eren. Ze zijn de drijvende kracht geweest om jeugdwerk in Europa mee op de kaart te zetten en organiseerden de eerste twee Europese jeugdwerkconventies.
Het begon in 2008, met het eerste seminarie over de geschiedenis van het jeugdwerk in Europa. Filip Coussée bracht daar het idee aan dat het goed zou zijn om beter grip te krijgen op wat jeugdwerk betekent in Europa.
In 2010 volgde de eerste Europese Jeugdwerkconventie in Gent. De conclusie hier was: diversiteit. Maar die diversiteit zorgde ook voor verwarring. Daarom stond de tweede Europese Jeugdwerkconventie in het teken van het zoeken naar een gemeenschappelijke grond. En die vonden we ook.
Overal waar er aan jeugdwerk wordt gedaan in Europa draaide het om het vinden, bouwen en verdedigen van ruimte. Ruimte voor jongeren waar ze volgens hun eigen regels dingen kunnen doen, een fijne tijd beleven, ze hun stem kunnen laten horen en hun perspectief kunnen binnenbrengen. Ruimte waar ze beschikken over autonomie en die ze zelf kunnen organiseren.
Maar bruggen bouwen is het andere dat het jeugdwerk in Europa gemeen heeft met elkaar. Jeugdwerk ondersteunt jongeren om vooruit te geraken. Probeer hier termen te vermijden als: toeleiden naar de arbeidsmarkt, waar we wel toe bijdragen, maar de focus ligt op de aspiraties van de jongeren zelf.
Beide conventies hebben geleid tot verschillende politieke documenten die zowel door de Raad van Europa alsook de Europese Unie zijn aangenomen. De 3e Europese jeugdwerkconventie, georganiseerd door Duitsland, is een sleutelmoment. Hier werd voor de eerste keer een sterke politieke erkenning gecreëerd door het ondersteunen en uitwerken van de Europese jeugdwerkagenda. De vraag die zich stelde op deze jeugdwerkconventie is: Hoe brengen we jeugdwerk vooruit? De slagzin van de slotverklaring was dan ook: het is tijd voor actie.
Judit – Policy Officer at the European Youth Forum
Ik ben zelf ook nog steeds actief als jeugdwerker in de praktijk. Daar draaide de hele jeugdwerkconventie ook om: het bij elkaar brengen van de jeugdwerkgemeenschap in Europa om samen uitdagingen te benoemen en aan te pakken. Die uitdagingen zullen niet anders zijn dan bij jullie in Vlaanderen en delen we: COVID-19, mentaal welzijn, jeugdwerkloosheid, discriminatie en intersectionele kwetsbaarheid.
We merken ook op dat er democratische terugval is binnen Europa. Onze (democratische) ruimte is op sommige plaatsen aan het inkrimpen. De klimaatcrisis blijft een uitdagingen waar jongeren van wakker liggen. Desinformatie en de grote consumptie van media vraagt om in te zetten op ‘kritisch denken’.
Aan al deze maatschappelijke problemen kan het jeugdwerk een bijdrage leveren. Maar nooit alleen. Daarom is samenwerken overheen en samen met andere sectoren zo belangrijk. Dat maakt dat we soms ook goed moeten kunnen uitleggen wat jeugdwerk is en waar onze bijdrage zit.
Zoals Howard al benoemde, België is een sterke promotor van jeugdwerk en voor sommige elementen ook een goed voorbeeld. Onder andere de rechtenbenadering en de aandacht voor zowel vrijwilligers als professionele jeugdwerkers zijn zaken die ook buiten Vlaanderen verdere bekendheid mogen krijgen. Maar vergeet niet dat samenwerking belangrijk is. In sommige gevallen zullen jullie andere landen kunnen inspireren en helpen. In andere gevallen kunnen jullie geïnspireerd worden. Zoek deze samenwerking op. Enkel zo kunnen we stappen vooruit zetten met het hele jeugdwerk in Europa.
"Empathie voelen voor de ander doorheen de camera."
Alistair benadrukt dat jeugdwerk werkt door de relaties die we opbouwen tussen de jeugdwerker en de doelgroep. De manier waarop we dat online doen - met kinderen en jongeren een connectie leggen - verschilt wel grondig met een echte fysieke bijeenkomst. Willen we van digitaal jeugdwerk een succes maken, dan is het belangrijk dat we ook online empathische relaties opbouwen en verbinding maken.
Tijdens de coronacrisis heeft digitaal jeugdwerk een enorme boost gekregen, maar ook veranderd. We zullen zeker terug gaan naar face-to-face ontmoetingen, maar de digitale ruimte zal blijven bestaan. De vraag stelt zich hoe we deze hybride vormen van digitaal jeugdwerk verder kunnen uitbouwen en voor alle deelnemers op hetzelfde niveau krijgen en mee hebben en dat zal een blijvend (leer)proces zijn: durf te experimenteren, durf te falen!
Jeugdwerk staat vaak op de eerste lijn als getuige. Het is belangrijk dat we de signalen inventariseren en zo de structurele stedelijke problemen aanpakken. Vertrekken vanuit de context van jongeren is hierbij cruciaal. Werken op kruispunten is samen de knoopjes maken, elkaars sterktes samenbrengen voor een participatieve en beleidsgerichte oplossing. De jeugdwerker moet hierbij de rol van bemiddelaar én belangenbehartiger opnemen.
Via spel leren we de kinderen en jongeren terug sociaal te zijn, ongeacht je leeftijd. Hiervoor oefenen ze best in kleine groepjes. Ook moet er meer gepraat worden met elkaar. Het mag geen taboe zijn om het over je mentaal welzijn te hebben. Jeugdwerkers moeten actief opzoek gaan naar de kinderen en jongeren die geïsoleerd zijn geraakt.
Guy benadert de geschiedenis van het jeugdwerk vanuit een verschuiving in een pedagogische en maatschappelijke paradox. Aan de ene kant heb je de kant waar jongeren kansen krijgen tot groei, ontwikkeling en ontplooiing. Aan de andere kant tref je het opleggen van regels en remediëren. Deze kracht- versus klachtbenadering is niet voor niets de titel van zijn nieuwe boek over visies op jeugd, jeugdbeleid en jeugdwerk. Terwijl jeugdwerk ertrekt vanuit de krachtpositie ziet hij het wantrouwen en de klachtbenadering groeien.
Jeugdwerk is een ideologisch concept, met enkele essentiële kenmerken zoals het vertrekken van kansen, gericht op de creatie van autonomie, begeleidt door jongen mensen en het samen spelen, plezier maken en het proces om samen jong te zijn. Deze ideologie wordt vertaald in concrete jeugdwerkmethodes. Maar we moeten ervoor opletten dat deze methodes niet zonder meer worden overgenomen, of sterker uitgedrukt, gekoloniseerd door andere sectoren zoals onderwijs, welzijn, hulpverlening, … . Het gevaar bestaat dat enkel de methodes worden overgenomen, maar niet de primaire waarde en de ideologie van het jeugdwerk.
Het jeugdwerk is voor Guy een succesverhaal, een voorloper en wegbereider. Maar ondertussen misschien ook een bedreigde soort? Er vielen namelijk enkele gaten in het jeugd(werk)beleid: Waar is het gemeentelijk jeugdwerkbeleid? Hoe verhouden we ons tot het nieuwe decreet Kinderopvang? Hoe hebben we de Vlaamse jeugdadministratie teloor kunnen laten gaan? En waarom zijn we gestopt met structureel jeugdwerk te monitoren en data te verzamelen?
Hij roept op om onze tanden te laten zien. We kunnen en moeten met het jeugdwerk een invloedrijke stem laten horen. We geven nieuwe taal aan de waarde van het jeugdwerk, maar nu is het tijd om ook een grondige strategie uit te werken om het jeugdwerkbeleid ook in de toekomst te verzekeren.
Er is één iets wat jullie allemaal bind en dat is jullie inzet voor kinderen en jongeren. Bij de start van deze namiddagsessie wil ik jullie vooral heel hartelijk bedanken. Jullie inzet is super belangrijk geweest, is bepalend geweest voor die kinderen en jongeren. Hun vrije tijd, hun welzijn, daar zijn jullie dag in dag uit mee bezig.
Sinds meer dan een jaar zitten we in deze crisis en het is ook sinds meer dan een jaar dat we met jullie in dialoog zijn om voor kinderen en jongeren het beste te maken. Het was een constant zoeken naar een evenwicht en we hebben dat op de best mogelijke manier hebben gedaan. Dat vooral aan jullie te danken en ook aan meer 100.000 vrijwilligers, leiders en animatoren in Vlaanderen die van dat jeugdwerk zo’n sterk jeugdwerk maken. Dat verdient een dikke merci.
Het jeugdwerk staat voor enorme uitdagingen. We zijn door de coronacrisis enorm op de proef gesteld en daar kunnen we heel wat uit leren. Deze online inspiratiedag laat zien dat we ons totaal anders moeten organiseren. Heel veel organisaties, jeugdhuizen, jeugdbewegingen, heel veel vrijwilligers zijn daarmee aan de slag gegaan. Dat is zeker iets dat we na de crisis gaan kunnen gebruiken: digitaal outreachen. Dit zal ons de komende jaren helpen om nog sterker jeugdwerk te organiseren.
De coronacrisis heeft ook aangetoond dat heel wat kinderen en jongeren nog niet bereikt worden door jeugdwerk. Het is niet evident om iedereen te bereiken. Vooral de meest kwetsbare hebben het daar soms moeilijk mee. Ik ben ervan overtuigd dat de grote uitdaging voor ons jeugdwerk ligt in het bereiken van alle kinderen en jongeren. We moeten niet noodzakelijk meer jeugdwerk hebben, we moeten er vooral voor zorgen dat alle kinderen en jongeren toegang hebben tot het fantastische jeugdwerk dat we vandaag hebben. In het JKP is dit een van de topprioriteiten: ervoor zorgen dat jeugdwerk er voor iedereen is. Zeker ook voor de meest kwetsbare.
We hebben in het relanceplan extra middelen voorzien voor het jeugdwerk. In totaal gaan we de komende jaren 33 miljoen euro extra investeren in kwetsbare kinderen en jongeren en in goede infrastructuur voor jeugd en voor het jeugdwerk. We hebben ook structureel de middelen voor jongeren in de begroting verhoogd vanaf dit jaar.
We hebben als politiek niet de taak om te zeggen hoe jullie het moeten doen, om te zeggen wat een slimme aanpak is voor jullie. We moeten vooral naar jullie luisteren en met jullie in dialoog treden. dat is ook de manier waarop we het afgelopen jaar hebben gewerkt. Zo hebben we kunnen zorgen voor een fantastische jeugdwerkzomer in 2020. Ook 2021 zal een fantastische zomer worden. Dat allemaal dankzij jullie, merci!
Ook digitaal zijn kinderen en jongeren een superdiverse groep met verschillende noden, mogelijkheden en drempels. Een kind neemt zijn offline kwetsbaarheden ook online mee. We moeten oog hebben voor gelijkwaardige digitale kansen én voor online kwetsbaarheden. Hierbij is kwalitatieve toegang en een digitaal netwerk belangrijk.
Door te werken met crisisvrijwilligers hebben we met het Rode Kruis de warmte en motivatie van de burgers ontdekt. We konden flexibele, kortstondige engagementen aanbieden. Daar zijn véél nieuwe vrijwilligers op af gekomen. Een goede omkadering zoals een vast aanspreekpunt, vorming en een laagdrempelige manier om je aan te melden (via een app) was hierbij cruciaal. De vrijwilligers konden een engagement kiezen dat nauw aansluit bij hun interesses.
Na het congres #jeugdwerkwerkt ontbrak er nog één ding: het zichtbaar maken van de impact van jeugdwerk. Door ook over het jeugdwerk te vertellen met de taal van impact en deze impact dus ook te benoemen, kunnen we de maatschappelijke positie van jeugdwerk versterken. Door dit zo te doen, brengen we onszelf ook nieuwe inzichten bij om onze eigen jeugdwerkpraktijken beter te leren kennen en verder te ontwikkelen.
Net zoals de jeugdwerkpraktijk zelf, is het zichtbaar maken van de impact van het jeugdwerk complex. Dit is zelden een één-op-één relatie en wordt beïnvloed door diverse contextfactoren waar we soms wel, maar soms ook geen controle over hebben. Uitklaren wat de impact van het jeugdwerk is, is de focus van het eerste deel in hun onderzoeksproject. Jeugdwerk heeft impact op personen zelf, maar ook op de buurt, de brede samenleving en het beleid.
Alles start bij de vraag: waarom wil je de impact van het jeugdwerk zichtbaar maken? Het doel bepaalt de manier waarop we die impact in kaart zullen brengen en waarvoor we de resultaten zullen gebruiken. In hun tweede deel van hun onderzoekproject zullen ze deze ‘hoe’ verder vorm geven. Maar laten we er vooral niet mee wachten totdat de buitenwereld de impactvraag stelt. Laten we zelf in handen houden hoe we onze impact zichtbaar willen maken.
Digitaal jeugdwerk zal een blijver zijn, naast ‘live’ jeugdwerk. Bij beide vormen zal ontmoeting centraal blijven staan en beiden vormen van jeugdwerk kunnen dit versterken.
De coronacrisis toonde nieuwe creatieve mogelijkheden die sterk aansloten bij de leefwereld van jongeren. Digitale vormen van jeugdwerk hebben minder grenzen. Toch zijn er ook digitale drempels die jeugdwerkers moeten wegwerken. De digitale kloof is door de coronacrisis erg zichtbaar geworden. We moeten streven om jeugdwerk, in welke vorm dan ook, zo toegankelijk mogelijk te maken.
Vertrekken vanuit het belang (en de rechten) van een kind of jongere wil zeggen: vertrekken vanuit de meeste kwetsbaren. Intersectioneel kijken helpt ons daarbij: kinderen en jongeren ervaren heel wat problemen en kwetsingen vanuit de verschillende breuklijnen waarop ze zitten, maar ook met verschillende sectoren waarmee ze in aanraking komen. Jeugdwerk kan bruggen slaan tussen kinderen, jongeren en andere beleidsdomeinen. Maar ook om tussen te komen op crisismomenten, time out geven, tot rust te kunnen komen.
In moeilijke tijden zijn we er snel in geslaagd om als jeugdwerk verbinding te maken, over niveaus heen en solidariteit te tonen met diegene die het het meest nodig hadden. Laat ons daar op blijven inzetten.
In de overvloed aan fake news en complottheorieën kan de jeugdwerker een tegengewicht bieden. Die jeugdwerker moet dan zelf kritisch kunnen nadenken en over de nodige competenties beschikken om in dialoog met jongeren te gaan.
Jeugdwerk kan hiervoor een veilige context aanbieden en jongeren (mee) informeren over hoe de wereld in elkaar steekt en (sociale) media werkt. Maar uiteindelijk moet een jeugdwerker ook vooral zichzelf kunnen blijven en groepsgerichte vrijetijdsactiviteit aanbieden met aandacht voor het fysieke en het mentale. Met aandacht voor de welzijnsfunctie en als brugfiguur voor kinderen en jongeren. Wees een betrouwbare bron van info. Verwijs naar andere betrouwbare bronnen.
Op deze inspiratiedag #Jeugdwerkwerkt wilden we antwoorden vinden op vragen als: “Hoe kunnen we digitaal jeugdwerk beter maken? En hoe zorgen we ervoor dat iedereen mee kan”, “Welke rol kan jeugdwerk opnemen om vanuit de blik van kinderen en jongeren onderwijs, werk, vrije tijd, sociaal weefsel, … te versterken?”, “Wat heeft deze corona-periode geleerd over hoe we vrijwilligerswerk in de toekomst inkleuren?” ...
Om die toekomstuitdagingen als sector te beantwoorden is beroep doen op elkaars expertise en kwaliteiten, intensief samenwerken en samen dezelfde doelen voor ogen houden onontbeerlijk.
In 2018 schreven we met het jeugdwerk samen de Agenda voor de toekomst. We bepaalden de missie om actief ruimte te creëren voor het recht om te experimenteren, participeren, ontwikkelen en het recht op vrije tijd. Zo krijgt elk kind en elke jongere meer ruimte om jong te zijn.
In 2023 organiseert De Ambrassade een tweede groots jeugdwerkcongres. De komende 2 jaar houden we dus, samen met jullie, de agenda voor de toekomst tegen het licht en gaan we op zoek naar wat ons uniek maakt, bindt en uitdaagt. Vandaag is een belangrijke tussenstap in dat proces. We willen de inzichten uit de afgelopen Corona periode ter harte nemen en voldoende vooruit blikken om het recht op jeugdwerk voor alle kinderen en jongeren te blijven garanderen.
Dat kunnen we, want we beschikken over straffe vrijwilligers, professionele jeugdwerkers en sterk uitgebouwde organisaties die willen groeien in hun manier van werken om beter en meer jeugdwerk voor kinderen en jongeren te realiseren.
Dat kunnen we, want we hebben met het jeugdwerk de unieke positie om de blik van kinderen en jongeren binnen te brengen bij beleidsmakers.
Zo kunnen we ons als partner van beleidsmakers positioneren om Vlaams jeugd en jeugdwerkbeleid beter te maken.
Bedankt om er bij te zijn. Geniet van jullie jeugdwerkzomer, zodat jeugdwerk-werkt.