• Met een jeugdwerkloosheidsgraad van 22,1% doet België het minder goed dan het gemiddelde EU-land (20,3%)(Voetnoot 1) .
• De VDAB telde in 2016 gemiddeld 45.351 jonge werklozen in Vlaanderen (niet-werkende werkzoekenden < 25 jaar): een jeugdwerkloosheidsgraad van 16,6%, tegenover een totale werkloosheidsgraad van 7,5% over alle leeftijden.
• In het Brussels Gewest bedroeg de jeugdwerkloosheid (< 25 jaar) volgens Actiris 24,9% in augustus 2016. In totaal zijn er 11.513 jongeren werkloos. (Voetnoot 2)
  

Kwetsbaar

Naast een algemeen hoger risico op werkloosheid, zijn bepaalde groepen jongeren kwetsbaarder op de arbeidsmarkt dan andere.

• Wie voortijdig en dus zonder diploma of eindgetuigschrift de schoolbank verlaat, heeft veel kans om zelfs na een jaar zoeken nog geen enkele werkervaring te hebben opgedaan (VDAB, 2015).
• En waar hoog opgeleide jongeren in de periode van vijf jaar na het afstuderen gemiddeld drie jaar aan het werk zijn, hebben hun laaggeschoolde leeftijdsgenoten in dezelfde periode gemiddeld slechts iets langer dan één jaar een baan (Cockx, 2013, voetnoot 3).
• Naast het opleidingsniveau zijn ook het land van herkomst en een eventuele handicap, aandoening of ziekte in belangrijke mate mee bepalend voor de kansen van jongeren op de arbeidsmarkt (Sholiers & Herremans, 2016, voetnoot 4). Deze factoren leiden zelfs tot discriminatie bij aanwervingsprocedures, ondanks de wetgeving en sensibilisering hieromtrent (Unia, 2016).
  

Schoolverlaters

Schoolverlaters dienen sinds 2015 de inschakelingsuitkering aan te vragen vóór 25-jarige leeftijd, waar dit voordien tot de leeftijd van 30 kon. Jongeren onder de 21 jaar moeten in het bezit zijn van een diploma hoger secundair onderwijs, of een alternerende opleiding hebben gevolgd om een inschakelingsuitkering te kunnen aanvragen, wat voordien niet nodig was.

Hierdoor valt een externe motivator weg voor jongeren om zich in te schrijven bij VDAB of Actiris. Er valt een daling van de jeugdwerkloosheidcijfers op te merken, maar er is geen significante stijging van de tewerkstellingsgraad bij jongeren. Heel wat jongeren schrijven zich dus met andere woorden niet meer in en verdwijnen onder de radar. Dit is problematisch gezien het vaak over de meest kwetsbare profielen gaat. Enkel al in de stad Antwerpen ging het in 2014 over 2135 jongeren die niet actief waren op de arbeidsmarkt en evenmin waren ingeschreven bij VDAB of OCMW (Tempera, 2015, voetnoot 5).

Jongeren voelen zich onzeker

Jongeren voelen zich onzeker bij hun zoektocht naar werk. Uit gesprekken die we in het kader van een participatief belevingsonderzoek voerden blijkt dat jongeren vinden niet goed begeleid te worden bij hun zoektocht naar werk. Ze houden er inefficiënte sollicitatiestrategieën op na, beschikken nauwelijks over informatie over hun rechten en plichten op de arbeidsmarkt en krijgen geen gepaste ondersteuning tijdens hun eerste job.

Op school wordt ook weinig aandacht besteed aan de werking van de arbeidsmarkt en komen weinig jongeren in contact met de praktijk van de werkvloer. Daarnaast botsen jongeren bij hun zoektocht op een gebrek aan ervaring en de sterke focus op diploma’s. (Bron)

Kwaliteit jobs

De discussie over jongeren en werk gaat verder dan het probleem van de jeugdwerkloosheid. De crisis heeft namelijk niet enkel impact gehad op de hoeveelheid jobs, maar ook de duurzaamheid en kwaliteit daarvan (OESO, 2016). De Britse econoom Guy Standing (2011), die wereldwijd bekend raakte met zijn boek ‘The Precariat’, heeft uitgebreid beschreven hoe de kwaliteit van jobs in onze westerse samenleving alsmaar achteruit gaat, waardoor grote groepen mensen zich genoodzaakt zien in onderbetaalde, onzekere en zelfs onveilige situaties te werken.

Precarisering van jobs

Heel wat praktijken wijzen ook in België op een ‘precarisering’ van jobs. Zeker voor laaggeschoolde jongeren is een vaste, voltijdse job moeilijk te bereiken. De precarisering zien we in vele sectoren, maar lijkt zich te kristalliseren in interim arbeid.

De vele negatieve getuigenissen van jonge werknemers, waren enkele jaren geleden voor KAJ een trigger om hiermee aan de slag te gaan. Het resulterende Zwartboek Interimactie brengt vele beklijvende getuigenissen in de vorm van een krachtig pleidooi voor een samenleving die waardig werk garandeert voor elke jongere.

Geef jongeren een stem

Flexibilisering van de arbeidsmarkt, afbreuk van sociale rechten, tijdelijke statuten, digitalisering, vergrijzing… zijn allemaal zaken die (on)rechtstreeks jongeren raken in hun zoektocht naar een kwaliteitsvolle loopbaan. Het spreekt voor zich dat jongeren een stem moeten krijgen in deze debatten. Toch worden zij tot nu toe nog veel te weinig gehoord.

Voetnoten

1. Cijfers Eurostat, 2015
2. Brussel is evenwel geen geïsoleerd geval of een uitzondering in België. Ook in de Vlaamse steden loopt de jeugdwerkloosheidsgraad erg hoog op. In 2016 bedroeg de jeugdwerkloosheidsgraad in Antwerpen 27,5%, in Mechelen 22%, in Leuven 16,4%, in Oostende 22,8%, in Aalst 21,6%, in Gent 25,5%, in Genk 23,4% en in Hasselt 19,8% Een belangrijke kanttekening: het aantal werklozen dat de bronnen weergegeven, bedraagt enkel de ingeschreven werkzoekenden bij Actiris en VDAB. Het reële totaal ligt dus nog hoger.
3. Cockx, Jeugdwerkloosheid in België. Diagnose en Sleutelremedies, Gent, 2013, p. 2.
4. Scholiers, B., Herremans, W. (2016). Wel jong, niet NEET. Een analyse van de NEET-jongeren in Vlaanderen. Over-Werk. Tijdschrift van het steunpunt Werk. Uitgeverij Acco. 1/2016, 82- 91. Desseyn, J., Hoefnagels, K. (2015). Antwerpse NEET-jongeren
5. Desseyn, J., Hoefnagels, K. (2015). Antwerpse NEET-jongeren aan het woord. Een belevingsonderzoek bij NEET-jongeren in de stad. Antwerpen: Tempura.
6. European Youth Forum, Quality Jobs for Young People, Brussel, 2013, p. 12