Project KRAS 
KRAS blijft ons grootste project. Het is een discussie- en rollenspel voor jongeren uit de derde graad secundair onderwijs. Over heel Vlaanderen en Brussel komen we met jongeren in de vrije tijd samen om met leeftijdsgenoten op het scherp van de snee te debatteren over mondiale thema's. Discussie en de eigen mening staan centraal. KRAS bestaat al meer dan 42 jaar en is ook al evenveel keer in vraag gesteld. Moeten we de formule niet veranderen? Zijn jongeren hierin nog geïnteresseerd? Willen jongeren nog wel zo een groot engagement opnemen? Toch stijgt het aantal deelnemers de laatste jaren. Vorige jaren zaten we rond de 500 deelnemers, dit jaar staat de teller al op meer dan 650 deelnemers. 

Kan je verklaren waarom die interesse groeit? 

Het zal een combinatie zijn van factoren want we doen het nochtans met minder inzet van beroepskrachten dan vroeger. Jongeren voelen vandaag dat er van alles beweegt en verandert en dat zo een project voor hun dan wel zeer interessant is. Ze komen hier andere jongeren tegen die over dezelfde thema’s wakker liggen. Er is vaak veel meer interesse in politiek bij jongeren dan we soms denken. KRAS is ook een heel laagdrempelige manier om hier mee bezig te zijn. Het gaat niet om wat de politieke partijen over deze thema’s zeggen, maar wat de jongeren hiervan zelf denken. Ze leren tijdens KRAS meer over hoe het politieke systeem in elkaar zit. Ze leren werken via een parlementaire zitting, moeten noties schrijven, amenderen en met debattechnieken het debat aangaan. Dat is niet gemakkelijk, maar we kunnen ons niet van de indruk ontdoen dat jongeren vandaag, soms beter dan volwassen, goed in staat zijn hoofd van bijzaak te onderscheiden en dat ze erg betrokken zijn op de thema’s die worden besproken.

Het leuke aan al onze verschillende projecten is dat we een breed gamma aanreiken, van voornamelijk verbaal, tot echt doen. Kras is een duidelijk debatspel rond één thema. Braakland is een zoektocht met jongeren, heel experimenteel leggen we samen een pad af en zien we wel waar we uitkomen. En soms ligt het doel ook al op voorhand vast, maar vullen we de concrete acties verder in met de jongeren. We krijgen op al die projecten dus ook andere jongeren. Sommige hebben interesse in debatteren, sommige willen juist experimenteren en iets concreets doen. 

Eén van de deelnemers van een droomvangersessie vorige week gaf een mooie samenvatting. Op het einde zij hij: “Ik ben verbaasd van de resultaten. Dat begon hier allemaal zo mega hippie en vaag, en plots hebben we nu concrete ideeën om mee aan de slag te gaan binnen onze werking”. Eigenlijk willen we net dat bereiken met Globelink. In het begin mag het vaag zijn en het mag allemaal heel open liggen. We vertrekken vanuit alles wat we willen, vanuit onze dromen om van daaruit naar concrete stappen te gaan waar we acties kunnen voeren en iets doen.  

Regelmatig worden we ook aangesproken op onze expertise die we hebben opgebouwd. We merken sterk dat er een continue vraag is vanuit jeugdwerk, ngo’s, milieu, onderwijs om met jongeren te werken en hun te betrekken. Maar vaak weten ze niet hoe eraan te beginnen. Je kan daar negatief naar kijken: na zoveel jaren en je bent weer vergeten de jongeren bij jullie project of werking te betrekken! Maar je kan dat ook positief bekijken: er is een vraag, een gevoeligheid, een thema waar veel mensen mee bezig zijn! Veel organisaties, beroepskrachten of besturen voelen zich onbeslagen op het ijs en dan denken wij: “Doe dat gewoon en zie waar je uitkomt.” Jongeren laten participeren kan mislukken, dat is met vallen en opstaan. We proberen dus vooral daar op te wijzen: heb er geen schrik voor, op het einde van de rit ga je veel meer terugkrijgen dan je erin hebt gestoken. Andere organisaties deze boodschap geven helpt dus ook om onze eigen missie en visie waar te maken. Het is dan leuk dat je die vragen vanuit verschillende sectoren krijgt: lokale jeugddiensten, zuiddiensten, wereldwinkels, musea, de erfgoedsector, besturen van steden en gemeenten, … . 

We gaan niet in op alle vragen. Het blijf voor ons zeer belangrijk dat jongeren dit in hun vrije tijd doen en bewaken de intrinsieke motivatie van de jongeren. Het mag niet opgelegd zijn. Het moet ook van hun komen, vanuit hun ideeën, vanuit hun dromen. Wij zijn tenslotte dromenvangers.  

In een dromenvangersessie eindigen we altijd met concrete acties. Jongeren willen bijvoorbeeld in het weekend acties opzetten of iets in hun werking organiseren. Dan moedigen we aan: ok, doe dat dan en laat ons weten hoe het geweest is. Zijn de dingen groter en ze weten niet hoe er aan te beginnen dan kunnen wij ook het proces verder faciliteren om die droom concreter te maken. Maar we gaan de actie niet zelf uitvoeren. Soms laten we het helemaal los en dan kan de actie ook wat minder zijn, maar ook dat is een leerproces voor jongeren. 

Het is vooral de drempel om iets met de droom te doen waar we samen met hun willen overstappen. We gieten het proces wel in methodieken, doen samen denkoefeningen en nemen met hun beslissingen. We maken het dus samen concreet, want een betere wereld, dat is wel heel hoog gegrepen. We bekijken wat het doel is en welke kleinere stapjes je kunt zetten om dat doel te bereiken. Maar we laten op tijd los, het is hun droom.  

Soms frustreren we ons. We horen jeugdwerkers wel eens zeggen: “Ik ga niet naar die actie komen. Ik ga daar geen reactie op geven, want wij willen geen standpunt innemen. Wij willen politiek onafhankelijk zijn.” Je mag zeker politiek onafhankelijk zijn, dat proberen wij ook zo goed mogelijk, maar politiserend werken is net een standpunt innemen of daar jongeren mee over laten nadenken en warm maken om er iets mee te doen. Het politieke instituut wordt vaak verwisseld met politiek in het algemeen. Maar het is niet een standpunt innemen zoals een politieke partij, wel een standpunt innemen over de samenleving waarin wij leven. 

Niet elke organisatie moet daar evenveel op inzetten. Elke vereniging heeft zijn eigen kerntaken, maar jeugdwerk als geheel moet hier wel mee bezig zijn en jongeren kansen geven om binnen de eigen organisatie of andere organisaties hiermee bezig te zijn. 

We merken wel dat er verandering hierin op til is. Er zijn steeds meer verenigingen die de schroom los laten om stelling in te nemen over bepaalde thema’s of zaken die gebeuren in de samenleving. Dat stemt ons wel hoopvol. Het jeugdwerk vernieuwt ook, met nieuwe jongeren, nieuwe jongvolwassen die zien dat er veel aan het veranderen is en sterk de nood voelen om antwoorden te zoeken op hoe we onze samenleving moeten organiseren. Maar soms worden ze ook tegengehouden door een oudere garde die daar anders naar kijkt, die bang zijn om hun mening te uiten, op straat te komen. Ze zijn bang om daar reactie op te krijgen en eigenlijk bang voor polarisatie. We moeten daar uit geraken. Het is een soort ‘spiral of silence’. Neem nu bijvoorbeeld het thema migratie. De eerste keer zeg je: open grenzen, dat hoeft voor mij niet, maar het opsluiten van kinderen en jongeren in gesloten centra dat is toch wat onmenselijk aan het worden. Je krijgt hier reactie op, maar dat gaat niet over jouw argument. Een 2e keer ook en de 3e keer ben je dat beu, maar toch zwijg je erover. Je komt dan in een soort spiraal van stilte terecht, terwijl je toch een mening hebt en verontwaardigd bent. 

Ik denk dat we als sector net moeten durven de lead nemen in de discussie over de samenleving, anders wordt ze geframed door anderen. Wij moeten juist de discussie framen als het over kinderen en jongeren gaat en dit niet overlaten aan de politiek. Dat is een zoektocht. Ik weet niet of dat realistisch is en of we dat mogen verwachten van het jeugdwerk, maar het is wel een verwachting en droom die ik koester. 

Het voorbeeld van de kinderen die opgesloten werden in centra. Dat we daarover als sector geen stelling in nemen is een teken dat we er nog niet helemaal zijn. Kopklanken, de signalen over het psychisch welzijn van jongeren, dat zou 10 jaar geleden ook niet gebeurd zijn. Het is doordat de jongeren zelf hun individuele verhalen vertelden dat dit naar boven komt. Het is ook niet nodig om altijd antwoorden te zoeken in de huidige discussie, maar wel om de discussie aan te gaan. We moeten blijven zoeken naar de verhalen bij jongeren. 

We zien ook de positieve evoluties. Er zijn steeds minder jeugdverenigingen die zich schuilen houden achter het argument om politiek onafhankelijk of neutraal te willen zijn. Of zich niet willen uitspreken omdat ze denken dat hun jongeren er niet achter staan. Sommige doen dat wel nog en slaan je dood met het argument: dat kan niet volgens onze directeur, onze raad van bestuur, of wie dan ook. Maar sommige vereniging zijn wel wakker geworden. We zien bijvoorbeeld met het klimaatthema dat ook grote jeugdverenigingen hun achterban mobiliseren en oproepen om deel te nemen aan de Claim The Climate mars. We hebben vorige jaren ook opgeroepen om naar buiten te komen over andere thema’s, maar zien nu voor de eerste keer dat er ook andere jeugdverenigingen meestappen op een grotere schaal. 

We zien dus organisaties die wel mee doen, maar ook nog organisaties die niet mee zijn. De uitdaging zit erin dat we, waar we kunnen, bruggen moeten leggen tussen die 2 snelheden.

Binnen onze organisatie bekijken we beleidsbeïnvloeding op een alternatieve manier en dat is letterlijk te nemen. Alternatieven uitproberen en daarop inzetten. Een lokale jeugdraad is een formeel adviesorgaan en dat is goed, die moeten er zijn, maar wij zoeken ook naar de alternatieven. Als jongeren een fietstocht organiseren door hun stad of gemeente om bepaalde plaatsen te tonen of organisaties te leren kennen dan nemen die een schepen of burgemeester mee: wij gaan jullie eens een rondleiding geven door onze stad. Dat is geen formele vorm van beleidsbeïnvloeding, maar wel een heel directe. 

Ons contact met beleidsmakers is vaak op deze manier gestoeld. We denken ook niet in het een of ander, we moeten het allemaal doen. De inspraak van de burger is aan het evolueren. Het is niet meer altijd enkel een stem om de 6 jaar. Je ziet dat in de acties die nu in Frankrijk gebeuren, of aan het zwarte pieten debat in Nederland. Ik weet niet of we daar naar toe willen, maar er blijft wel steeds meer veranderen. Je moet mee zijn met die veranderingen, want de breuk met het verleden is nu bezig. We moeten dus naar de toekomst kijken. Vertrek daarom vanuit de vraag: hoe willen wij dat het binnen 10 jaar eruit ziet. Hoe zouden wij beleid willen beïnvloeden over 10 jaar, hoe zou dat werken en daar moeten we nu experimenteren.  

Vaak wordt er ook gedacht in termen van lokaal of Vlaams beleid. Maar even belangrijk is het om met experts en het middenveld op straat te komen en te laten zien dat wij als jongeren hier ook mee bezig zijn. Dat is minder directe beleidsbeïnvloeding, maar dat is wel ‘samenlevingsbeïnvloedend’. Verandering moet je niet altijd overlaten aan het politieke beleid, er zijn ook alternatieven. 

In een aantal van onze projecten kijken we verder. Kras gaat dit jaar bijvoorbeeld over machtsverhoudingen, over waar die zich bevinden. Bijvoorbeeld bij bedrijven. Vier jaar geleden ging Kras over duurzame voeding en toen hebben we iemand van het bedrijf Monsanto uitgenodigd. We hebben daar veel kritiek op gekregen, want Monsanto werd gezien als de duivel. En ook al is het een stem die we niet graag horen, het is wel een belangrijk speler als we het hebben over voeding en dus een stem met macht. Net door hun uit te nodigen en daar niet bang van te zijn gaan we de dialoog aan. Zo zien zij ook dat er veel jongeren niet akkoord gaan met hun manier van werken en dat ook kunnen beargumenteren. Het is ook opvallend om te zien hoe streng wij zijn voor de politiek, maar minder streng voor de bedrijven. Politiek is meer zichtbaar, maar onderschat niet dat bedrijven ook veel beslissen.  

Do’s: In het debat met politici moet je zorgen voor een goede moderator die gelooft in jongeren. De moderator moet hun stem naar de politici brengen en niet andersom. Bereid alles ook goed voor samen met de jongeren en zorg voor de juiste methodiek. Zorg dat het een succeservaring kan worden. Anders komt veel wat je in je voorbereiding gezet hebt niet aan bod. Waar het kan, koppel je terug over de resultaten. Zelfs als dat 5 jaar later is. Laat de jongeren weten wat ermee gebeurd is. Ze hebben misschien niet dé verandering gebracht, maar ze hebben er wel toe bijgedragen. 

Don’ts: Pas u niet aan met wie je spreekt, laat de jongeren hun ding doen. Vermijd schijnparticipatie: je stem willen horen, maar er achteraf niets mee doen, beukt in op de zelfzekerheid van jongeren. Uiteraard praat je niet over ‘politiserend werken’ in die termen, maar over je stem laten horen, over een bepaald thema, maar ook vooral om hier iets mee te doen.