Deze discussietekst verscheen op 16 januari 2018 op www.jeugdwerkwerkt.be naar aanleiding van het congres #jeugdwerkwerkt. 

1. Welke focus, en waarom?

Vrijwilligers vormen de basis van het jeugdwerk. Denk vrijwilligers weg en heel wat jeugdig initiatief vindt geen plaats meer of organisaties krijgen het knap lastig. Sommige jeugdwerkorganisaties en veel lokaal jeugdwerk draait zelfs enkel op vrijwilligers. 

In het verleden werd veel onderzoek gedaan naar hoe vrijwilligerswerk vandaag verschilt van vrijwilligerswerk vroeger. Zo zijn er vandaag in totaliteit minder vrijwillige engagementen dan vroeger, is de duur van het engagement verkort, engageren vrijwilligers zich heel bewust voor een bepaald project, event of organisatie. De engagementen worden kleiner en zijn niet meer gekoppeld aan een bepaalde zuil, maar wel aan individuele interesses. 

Heel wat maatschappelijke en economische verschuivingen liggen aan de basis van deze verschillen: ontzuiling, commercialisering (vakantiejob t.o.v. vrijwilligerswerk), individualisering, vergrijzing, meer soorten jeugdwerk (nieuwe organisaties met een ander doel, andere doelgroepen, …). Door een aantal recente decretale of wetmatige aanpassingen komt ‘het vrijwillige’ engagement nog meer onder druk (bijv. semi-agorale arbeid). 

Veel onderzoek was gericht op hoe organisaties in de toekomst vrijwilligers zullen vinden, aan zich kunnen binden en motiveren om zich blijvend in te zetten voor hun organisatie. In begin van dit decennium werd allerlei onderzoek opgezet rond de EVC’s (elders verworven competenties). Zo werd in kaart gebracht welke competenties vrijwilligers in het jeugdwerk opdoen en hoe deze door de samenleving gewaardeerd en gevalideerd kunnen worden.

Jeugdwerkorganisaties zijn zich bewust van de kracht van vrijwilligers. Beroepskrachten die vandaag aan de slag gaan met vrijwilligers zetten sterk in op talenten, eigenaarschap, coaching, trajecten op maat om in te spelen op het veranderde vrijwillige engagement. 

In dit thematraject willen wij inzetten op het belang van vrijwilligerswerk voor het jeugdwerk. We focussen op hoe de vrijwilliger naar zichzelf kijkt. Hoe kan een vrijwilliger de kracht van zijn vrijwillig engagement gebruiken in de samenleving? En hoe kijkt de samenleving naar deze vrijwilliger? We maken graag deze vergelijking. Wat is het verschil tussen de jonge ondernemer die maatschappelijk een grote waardering geniet en een hoofdleider van een jeugdbeweging die samen met zijn leidingsploeg wekelijks een groep jonge kinderen begeleidt, zorgt dat de pannenkoekenverkoop op wieltjes loopt, jaarlijks een zomerkamp in goede banen leidt en dagelijks mails en vragen van ouders beantwoordt?

2. Naar de toekomst toe  

Het valt niet te onderschatten hoeveel jeugdwerkers en jeugdwerkorganisaties antwoorden zoeken om op met het veranderd vrijwillig engagement om te gaan. Het is cruciaal om jeugdwerkers hierin sterk te ondersteunen. Maar toch hebben we het gevoel hiermee niet de grote vernieuwing te brengen of een enorme meerwaarde te betekenen met dit thematraject. Er bestaat voldoende aanbod aan organisaties, workshops, vormingen en consultants die hier een afdoend antwoord op kunnen bieden. 

We kiezen voor een focus op de vrijwilliger zelf. Hoe ervaart de vrijwilliger zijn engagement? Daarnaast zijn we benieuwd naar de maatschappelijke waardering die zij ontvangen voor hun engagement. We willen dit op 3 niveaus onderzoeken en uitbouwen:

Micro

Jongeren bewust maken van de kracht van vrijwillig engagement. Hoe ervaart de vrijwilliger zijn inzet voor anderen? Kunnen zij benoemen wat jeugdwerk hen leert? Wat spoort hen aan om vrijwilligerswerk te doen? Welke drijfveren zitten daar achter? (leuke tijd met vrienden, soc. vaardigheden ontwikkelen, iets betekenen voor een ander, …). 

Meso

Jeugdverenigingen zetten in op de kracht van vrijwilligerswerk. Zijn talentgericht werken, eigenaarschap en coaching de toverwoorden voor organisaties?

Macro

De samenleving ziet vrijwilligerswerk als iets waardevol, maar waardeert ze dat ook voldoende? We willen dat jeugdwerk wordt gezien als een leerschool voor talentontwikkeling, dat een jeugdwerkvereniging eigenlijk een minionderneming is en een vrijwilliger in het jeugdwerk evenwaardig wordt gezien als een jonge ondernemer. Door maatschappelijk meer waarde te geven aan vrijwillig engagement gaan jongeren de meerwaarde zelf meer inzien. 

 3. Vragen, ter discussie 

• De vrijwilliger bepaalt de koers van de organisatie, de organisatie volgt de vrijwilligers. Klopt dat? 
  
• Vrijwilligers anno 2025 dat zal niet meer bestaan, alles moet betalend, gratis bestaat niet meer. Klopt dat? 
  
• Een jonge ondernemer is waardevoller voor de samenleving dan een jonge vrijwilliger? 
  
• Vrijwilligers in het jeugdwerk moeten over dezelfde vaardigheden beschikken als een jonge ondernemer: beslissingen nemen, bedrijf/vereniging beheren (op financieel vlak, m.b.t. materiaal en infrastructuur), moeten medewerkers/leidingsploeg kunnen aansturen, dragen eindverantwoordelijk, communicatief vaardig naar klant/ouder,… Klopt dat? 
  
• Als je onderneemt tijdens je vrije tijd ben je een vrijwilliger als ondernemen je werk is dan ben je pas echt een ondernemer. Klopt dat? 
  
• Als een organisatie niet inzet op talentontwikkeling, eigenaarschap en coaching van vrijwilligers is de organisatie gedoemd te mislukken. Klopt dat?