![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
Om de beleidsdomeinoverschrijdende aanpak tegen grensoverschrijdend gedrag te versterken werkte de Vlaamse Regering het Vlaamse actieplan ter bestrijding van seksueel geweld uit, goedgekeurd op 13 oktober 2020. Het momenteel voorliggende ontwerp van decreet is één van zeventig acties die opgenomen zijn in het Vlaamse actieplan ter bestrijding van seksueel geweld. Iedereen die in aanraking komt in het werken met kinderen en jongeren zou volgens dit ontwerpdecreet een uittreksel type 2 uit het strafregister moeten voorleggen aan de werkgever, dit bij sollicitatie. Dit zou dus ook voor het jeugdwerk van toepassing worden en gelden voor zowel vrijwilligers als beroepskrachten.
De jeugdwerksector hecht enorm veel belang aan effectieve doelstellingen en inspanningen die ervoor zorgen dat hun organisaties veilige plekken zijn voor kinderen en jongeren. De integriteit en veiligheid van kinderen en jongeren is een topprioriteit voor onze sector. We zetten in op preventie, vorming en opleiding, maar staan niet achter een verplichte controle van het uittreksel strafregister voor vrijwilligers en beroepskrachten. Dit geeft namelijk een vals gevoel van veiligheid, zal zeer weinig impact hebben naar het vermijden van feiten toe en gooit vooral heel wat extra drempels op voor jeugdwerkers.
Het zou een enorm probleem zijn voor de diversiteit van het jeugdwerk, de open plek die we willen zijn en de toegankelijkheid ervan als we plots deze regel invoeren die vooral een administratieve formaliteit is en geen garantie biedt op het vermijden van integriteitsschendingen. Daarom ging Hans Cools, beleidsmedewerker bij De Ambrassade aan de slag om het beleid te overtuigen van onze aanpak, die je ook leest in het Vlaamse Jeugdraad advies uittreksel strafregister. Hoe hij dit deed lees je in onderstaand interview.
Eind 2020 schreef de Vlaamse Overheid een Vlaams actieplan seksueel geweld, met 71 punten. Het 71e punt zegt: uittreksel strafregister type 2 moet verplicht zijn voor iedereen, vrijwilliger en professional, die met kinderen en jongeren werkt. Ik ben medewerker integriteit bij De Ambrassade, en in het kader daarvan had ik dit actieplan gelezen. Dit deed meteen een belletje rinkelen omdat we in 2017, toen nog onder voormalig minister van jeugd, Sven Gatz, hier al rond gewerkt hadden. Nieuw was dat deze keer het initiatief kwam van minister Demir, in kader van het nieuwe Vlaamse beleidsdomein Justitie.
We beslisten om zelf contact op te nemen met het kabinet Demir om te laten weten dat wanneer ze dit zouden uitrollen, ze ons best ook betrekken. Ik heb toen meteen contact genomen met het kabinet Dalle met de vraag of zij al gehoord waren. Het kabinet Dalle liet weten dat ze hier een week later over gehoord zouden worden op een IKW (interkabinettenwerkgroep). Ik heb hen toen meteen ons standpunt van 2017 meegegeven waarin staat dat we niet te vinden zijn voor de uitbreiding van het uittreksel strafregister naar vrijwilligers. Ook waren er toen een aantal parlementaire vragen gekomen waarin Sven Gatz antwoordde hier voor het jeugdwerk niet te willen in meegaan. Ook die bezorgde ik. Dit om er zoveel mogelijk voor te zorgen dat in de ministeriële discussie de vrijwilligers gevrijwaard zouden blijven.
In december 2020, kort daarna, heb ik dat geagendeerd op de Commissie Jeugdwerk. Ik legde de aanwezige jeugdwerkorganisaties uit wat in het actieplan stond en dat wij hier graag verder mee aan de slag wilden. Ik polste of men zich nog in het standpunt van 2017 kon vinden. De conclusie was toen dat we ons in de grote lijnen van dat standpunt nog konden vinden. Maar ook dat het zeker niet slecht zou zijn om dit met een groepje verder te bekijken.
In januari 2021 kwamen we dan samen met 15 vertegenwoordigers van diverse jeugdwerkorganisaties. Dit werd een zeer boeiend gesprek over de waarde van vrijwilligerswerk, hoe jeugdwerk kiest om zich open te stellen voor alle jongeren, ook zij die in het verleden een misstap hebben gedaan. Het is bijvoorbeeld net heel verrijkend om jongeren die in het verleden een drugproblematiek hadden te kunnen laten groeien als vrijwilliger of zelfs professional, juist omwille van die ervaringsdeskundigheid.
Er kwam ook naar boven dat er een gebrek aan kennis is over de verschillende uittreksels in het strafregister. Er zijn verschillende modellen waar model 2 enkel gaat over zedenfeiten. Uiteraard is er geen plaats in het jeugdwerk voor mensen die zware zedenfeiten met zich meedragen. Maar jongeren zouden onterecht kunnen denken dat als ze ooit een feit pleegden van welke aard ook, ze niet in aanmerking zouden kunnen komen voor jeugdwerk. Of sterker nog, aan zelfcensuur gaan doen. Daar willen we niet aan meedoen. We geloven in het geven van tweede kansen en zien dit net als een verrijking voor het jeugdwerk zelf.
Een week na deze sectorvergadering contacteerde kabinet Demir mij met de vraag om hierover uit te wisselen. We hadden een heel open gesprek. Maar ik bleef er op hameren: Voor vrijwilligers in het jeugdwerk is dit puur praktisch niet mogelijk: qua GDPR, maar ook de administratieve last... En bovenal: integriteit van kinderen en jongeren is super belangrijk, zeker ook voor het jeugdwerk. Maar de tijd en energie die in het verplicht maken van het uittreksel strafregister zou kruipen, kunnen we nuttiger investeren. In organisaties, vormingen, echte preventie etc.
In april 2021 zijn we terug samengekomen met onze werkgroep. We werden bij Demir uitgenodigd met een delegatie, samen met kabinet Dalle. Ze vertelden ons dat ze ermee bezig waren en onze frustraties hoorden. Op dat moment stond het punt over vrijwilligers niet meer ter discussie, dat zouden ze er uit halen. Er werd zelfs nagedacht over hoe sommige professionals, zij die bijvoorbeeld werken met dag- en weekcontracten, ook zouden kunnen worden vrijgesteld.
Maar toen kwam het zomerreces. En wat bleek? Er zou een tekst worden goedgekeurd waarin vrijwilligers wél werden genoemd! Dalle zou zijn collega’s op de ministerraad niet hebben kunnen overtuigen. In de zomer zijn we toen aan een advies begonnen vanuit de Vlaamse Jeugdraad. We hadden namelijk ook een officiële adviesvraag gekregen van kabinet Demir. Om onze boodschap kracht bij te zetten zijn we medestanders gaan zoeken. Bijvoorbeeld bij de FOD justitie. Zij waren niet eens op de hoogte! Vanuit de FOD justitie bleken ze ook geen voorstander. Door dergelijke maatregelen met algemene verplichtingen verliest dit attest aan waarde, aldus de FOD.
Ik nam ook contact met Child Focus. Ik was op zoek naar een neutralere stem, een expert ter zake die zelf geen betrokken partij is. Zij zeiden me: die maatregel is niks waard. Meer zelfs, in de toegevoegde nota van het kabinet wordt verwezen naar cijfers waar grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt, daar scoort onderwijs veel hoger in dan jeugdwerk. Medewerkers in het onderwijs moeten al zo’n document voorleggen. Het enige wat je hiermee weet is dat de persoon in kwestie niks gedaan heeft in het verleden, maar dit zegt niets over de toekomst. Ook zij gaven aan dat echte preventieve maatregelen beter werken.
Op 3/9 keurden we officieel het advies goed. Ook de andere adviesverleners waaraan een adviesvraag gesteld was, waren onze mening aangedaan en kopieerden soms onze verwoording. Dit gaf onze boodschap kracht, maar gaf ons ook vertrouwen dat we echt aan het juiste zeil trekken.
Vanaf september 2021 stonden alle verticale overleggen die in kader van het JKP met alle ministers worden georganiseerd op de agenda. Dit punt agendeerden we hier ook, met als doel om ook bij de verschillende ministers medestanders te vinden. Zo kwam het aan bod bij het verticaal overleg met Jambon, Dalle, Weyts, Beke etc. Er was veel begrip voor ons standpunt en dat de uitrol in de jeugdsector inderdaad niet zo haalbaar zou zijn. Als laatste namen we terug contact op met kabinet Dalle. We gaven aan: “De stemmen die we opvingen klinken positief. Maar wij hebben intussen ons huiswerk wel gedaan. Als we nu parlementair iets doen zal het via de oppositie zijn.” Zo probeerden we een laatste maal wat druk te leggen.
Momenteel (november 2021) zit het terug op het ministeriële niveau. Zij gaan nog eens over de teksten die dan naar de parlementen vertrekken. Wat we in de wandelgangen horen is positief en resoneert met hoe de Vlaamse Jeugdraad ertegenaan kijkt.
De belangrijkste eerste stap was een gedragen standpunt met de sector formuleren. Deze uitdaging hing samen met een andere belangrijke uitdaging, namelijk hoe breng je dit hele verhaal bevattelijk naar buitenstaanders. Het is namelijk niet zo gemakkelijk uit te leggen. Als jeugdwerker denk je namelijk: belachelijk idee. Maar als ouder denk je misschien: doe het maar, want het klinkt logisch en bevattelijk. Maar in de praktijk is het geen alomvattend middel en geeft het geen garantie dat dit echt gevallen zal voorkomen. Zo kwamen er recent nog twee gevallen in het onderwijs naar buiten. Zij hadden zo’n attest, maar toch heeft het niks voorkomen.
Hadden wij niet op die rem voor het toepassen op vrijwilligers gestaan vanuit de jeugdsector, dan was de brede uitrol van het uittreksel strafregister nu al goedgekeurd, inclusief vrijwilligers. Dat hebben zowel kabinet Dalle en Demir ons gezegd. Er bestaat nog altijd een kans dat het toch gebeurt, dat is nu eenmaal politiek. We zijn op de nagel blijven kloppen om organisaties een veiligere plek te maken door vorming, preventie, weerbaarheidstraining. Niét door het opvragen van een papiertje.