Tussen 2014 en 2017 ging een werkgroep van medewerkers uit verschillende steunpunten in sociaal-cultureel werk aan de slag om de belangrijkste beroepen in het veld te omschrijven. Het idee achter dat werk was meer zichtbaarheid geven in wat we in het sociaal-cultureel werk nu net doen, wat voor mensen we hier voor zoeken en hoe de sociale scholen hun opleidingen hier aan kunnen spiegelen.
Het resultaat: er is niet één jeugdwerker. Na grondig onderzoek van gepubliceerde vacatures kunnen we concluderen dat er eerder vijf types jeugdwerkers bestaan.
- De begeleider sociaal-culturele activiteiten ontwikkelt en begeleidt activiteiten, processen en projecten.
- De gemeenschapswerker brengt mensen samen op basis van activiteiten, processen en projecten die samen met hen uitgewerkt worden om hen zo te vormen en versterken.
- De programmator ontwerpt, organiseert en stimuleert deelname aan een breed aanbod aan activiteiten, processen en projecten vanuit een thema of gericht op een doelgroep.
- De campagnewerker zet campagnes op om mensen, organisaties, bedrijven of overheden aan te zetten tot gedrags- en beleidsverandering m.b.t. een maatschappelijk thema of een doelgroep.
- De belangenbehartiger verdedigt een maatschappelijk thema of de belangen van een doelgroep bij beleidsmakers in overheden en instellingen.
Enkel de specifieke jeugdwerkberoepen
Met deze oefening hebben we niet alle mogelijke beroepen onder de loep genomen. Het gaat hier enkel om de beroepen die ons specifiek maken. Om die reden zijn IT’ers, communicatiemedewerkers, administratieve profielen, … niet meegenomen in de hele oefening. Dat zou ons net iets te ver van het doel leiden.
Beroepen of functies
Een beroep is een samenhangend geheel van taken met bijhorende competenties, waarbij specifieke organisatiekenmerken of eigenheden van een functie niet worden meegenomen. Een functie is dan weer net een heel organisatiespecifieke beschrijving van alle activiteiten of taken om uit te voeren in de specifieke context waarbinnen een werknemer tewerkgesteld is. De inhoud van een functie is afhankelijk van de organisatie waarbinnen de arbeid wordt verricht en van de beslissingen die in een bedrijf worden genomen op het vlak van organisatie van het productieproces, arbeidsorganisatie en productietechnieken.
De beroepenstructuur waar het hier over gaat, omschrijft een gesloten set van beroepen. Het zijn ideaaltypes in die zin dat deze beroepen slechts zelden in hun ‘pure’ vorm voorkomen in het werkveld. Hoewel in sommige (vaak iets grotere) organisaties je effectief de onderscheiden beroepen ziet voorkomen, is de realiteit in het jeugdwerk vaak genoeg dat een functie of persoon een soort van ‘knip-en-plak werk’ is van delen van al die verschillende beroepen. Het belang dat verschillende activiteiten in de functie van een concrete beroepskracht krijgen, wordt immers bepaald door de organisatie en context waarbinnen de persoon werkzaam is.
Een model om beroepen te omschrijven
Om de samenhang van de verschillende activiteiten die een beroep uitmaken, te duiden, gebruiken we een specifiek model. In dit model staat de lerende professional centraal in de kern. De ontwikkeling tot een professionele beroepskracht wordt in onze visie immers aangestuurd door de ontwikkeling van de eigen deskundigheid. Alles wat te maken heeft met het opzoeken en bijhouden van relevante bronnen, het aanvoelen van maatschappelijke trends, kritische zelfreflectie, ... met het oog op zelfontwikkeling als professional staat in de kern van elk beroep.
In de tweede schil van het model staat de primaire activiteiten van de sociaal-cultureel werker. In de eerste plaats gaat dat om het afwegen van opties, keuzes maken en activiteiten en processen ontwikkelen en ontwerpen. Logischerwijs volgt daarop het organiseren, opvolgen en begeleiden van processen en activiteiten. Een derde pijler van deze kernactiviteiten vormt het zichzelf oriënteren als werker en het opbouwen en onderhouden van relaties met deelnemers en subjecten van de praktijk.
In de derde en buitenste schil brengen we ondersteunende activiteiten onder. Deze activiteiten zijn van belang in de uitvoering van het beroep en ondersteunen de beroepskracht in de uitoefening van zijn kernactiviteiten.
Specifieke invulling in elk beroepsprofiel
Het model hanteert dus een aantal clusters om activiteiten inzichtelijk en volgens een bepaalde volgorde / niveau weer te geven. Elk beroepsprofiel heeft echter een specifieke invulling van deze clusters.
In wat volgt vind je deze specifieke invullingen terug. We hebben geprobeerd om de beroepen steeds volgens een gelijkaardige structuur op te bouwen en weer te geven. Dit moet je in de mogelijkheid stellen om – bij het opmaken van specifieke functies in jouw organisatie – de verschillende blokken te plukken en samen te plakken tot een concrete functie. Weet dat elk van de genoemde activiteiten op een zeker abstract niveau geformuleerd zijn zodat we ze in de gehele sociaal-culturele sector kunnen gebruiken. Wanneer je een concrete functie opstelt, zal je dus steeds de nodige vertaling naar (organisatie)context moeten maken, wil je een functieprofiel hebben dat specifiek genoeg is voor jouw concrete vacature.
Bruikbaar voor het hele sociaal-culturele werk
We stelden de vijf beroepsprofielen op met een werkgroep van medewerkers uit steunpunten en belangenbehartigers uit het hele sociaal-culturele veld (jeugdwerk, amateurkunsten, cultureel erfgoed, bibliotheekwerk…). Socius, De Ambrassade, de FOV en de Vlaamse jeugdraad sloegen de handen in elkaar om er een overzichtelijk geheel van te maken. In maart 2014 ging een projectmedewerker aan de slag om organogrammen, functieprofielen en vacatures onder de loep te nemen en te analyseren. Daaruit bleek dat er duidelijke takenclusters bestaan, maar ook dat sommige combinaties van bepaalde takenclusters vaker voorkomen dan andere. Met die eerste aanzet gingen we verder aan de slag, met de vijf beroepsprofielen als resultaat.
In de downloadbare bijlage (rechts bovenaan dit artikel) omschrijven we de vijf beroepsprofielen in de diepte. Daarbij geven we een korte definitie van het beroep, lijsten we hoofdactiviteiten van het specifieke beroep op, met daaronder de deelactiviteiten die nodig zijn om deze uit te voeren. Bekijk de prezi hier.
![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}