In dit artikel en de artikels hiernaast vind je een aantal strategieën en goede praktijkvoorbeelden hoe jeugdwerkorganisaties aan de slag gaan in de publieke ruimte. We bundelden deze nav een onderzoek rond jeugdwerk en publieke ruimte 'Collect en Connect'.

Spontane burgerlijke ongehoorzaamheid

In de vier andere strategieën om aan de slag te gaan in de publieke ruimte werden jongeren betrokken bij inspraakprocessen rond ruimtebeleid. Ze namen ook een rol op als bemiddelaar tussen buurtbewoners en andere jongeren, of experimenteerden met nieuwe plekken, tijdelijke installaties en kunst. Dit alles gebeurt vanuit de gedachte om bij te dragen aan de opbouw van de samenleving. Soms worden echter op andere manieren zaken in beweging gezet. Dan is er weerwerk nodig, verheffen jongeren hun stem en komen ze actief op voor hun rechten in de publieke ruimte.

Men vult dit jongerenprotest vaak in als ‘dé jongeren’ die als groep in verweer gaan tegen dé volwassenen, die zich afzetten, die verandering willen. Het voorbeeld van deze tijd is natuurlijk de georganiseerde klimaatbetogingen. Maar er zijn ook heel wat onzichtbare en kleinschalige initiatieven die tonen dat jongeren zich manifesteren en gehoord willen worden. We hebben het hier over spontane acties, kleine initiatieven van rebellie, het al dan niet bewust breken van regels. Het zitten op trappen in de hal van de bib kan blijk geven dat er te weinig beschutte zitplekken zijn in de omgeving. Of skatende jongeren die ‘grinden’ (glijden over hindernissen met een skateboard) op straatmeubilair zijn misschien op zoek naar een vaste plek met deftige toestellen. Het is die kleinschaligheid die het protest van jongeren typeert.

Hallo beleid?

Het is geen gemakkelijke opdracht voor beleidsmakers om dergelijke signalen op te pikken en naar waarde te schatten. Door je oren en ogen open te houden en goed mee te zijn met wat leeft bij de jongeren onder de kerktoren doe je al veel. Of door aanwezig te zijn en contact te hebben met die jongeren. Als beleidsmaker moet je je vooral afvragen welke vraag er achter het protest schuilt. Een jeugdambtenaar kan natuurlijk niet elke vraag of noodkreet kanaliseren in overleg, aanbod, subsidies of voorzieningen. Lees hier geen oproep om alle protestinitiatieven van jongeren angstig gade te slagen. Maar jongeren moeten zich wel gehoord voelen, hun noden moeten gekend zijn.

Protesteren: dik ok

Protest bestaat in verschillende vormen. Nu eens wordt er een brief geschreven, dan weer een actie op straat gepland, samen met ouders of buurtbewoners. Een protestactie heeft evenveel waarde als in dialoog gaan. Zie het in de eerste plaats als een positief teken van betrokkenheid van jongeren op onze samenleving.

Het jeugdwerk kan een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van de uitwerking van jongeren hun ideeën. Het kan hen in een veilige, georganiseerde omgeving laten experimenteren in het opkomen voor hun mening. Protest en activisme wordt nog te veel als iets negatief gezien en gepercipieerd als ‘keet schoppen’, alsof dialoog daarna niet meer mogelijk is. Het hangt af van de situatie. Spontane jongereninitiatieven werken de ene keer beter om het beleid wakker te schudden dan een afgesproken meeting met de schepen. Of omgekeerd.

Weten wat er beweegt, is cruciaal. Een goed jongerennetwerk uitbouwen om voldoende voelsprieten te hebben, dat is evident voor een jeugdwerker, maar als organisatie je schouders zetten onder een actie van een jongerenbeweging of kleur bekennen bij een maatschappelijk probleem. Dit zien we nog relatief weinig.

• Is het de rol van het jeugdwerk om de meningen van jongeren te verzamelen over hoe zij kijken naar het beleid en hun omgeving?
• Zijn we als jeugdwerkers te voorzichtig? Durven we te weinig op de trom te slaan en op een bestuur zijn tenen te staan?
• Of weten we gewoon niet goed hoe het moet?

Daarom: zie acties en protest van jongeren als een boeiende kans of signaal. Net zoals bij de andere strategieën kan het jeugdwerk hier een sterke rol in opnemen. Je hebt er meer bij te winnen dan te verliezen. Of je nu ijvert voor een zebrapad in de buurt van hun lokalen, actie onderneemt voor meer groen in de gemeente of een plein bezet voor meer hangplekken voor jongeren, het jeugdwerk kan dit gedaan krijgen.

We zetten hieronder een paar voorbeelden van jeugdwerk die kinderen en jongeren ondersteunen in het vormen en uitten van hun opinie. Ze tonen het potentieel van burgerlijke ongehoorzaamheid en ludieke actie mooi aan.

Globaal Kabaal

Voor het project Globaal Kabaal ging vzw Globelink aan de slag met jongeren rond mondiale thema’s. De SDG’s of de strategische doelstellingen van de Verenigde Naties werden hiervoor gebruikt als leidraad. Globelink zocht en vond in verschillende steden en gemeenten jongeren met interesse in de wereld die zin hadden om hiervoor engagement en initiatief te tonen.

Zo werd in Merelbeke het kerkplein bezet om aandacht te vragen voor meer groen en plekken voor jongeren om elkaar te ontmoeten en te chillen in de gemeente. Het kale betonnen kerkplein werd op een nacht vol gezet met planten en bloemen, afkomstig van lokale handelaren. Mensen kregen koffie op weg naar hun werk en werden aangespoord om na te denken over een nieuwe invulling van het kerkplein. De hele dag was het er een gezellige drukte, de boodschap werd begrepen. Ook de lokale politici kwamen langs om te luisteren naar de verzuchtingen van de jongeren. Bekijk onderstaand filmpje.

Meer weten?

• Bekijk de website van Globaal Kabaal waarbij 8 lokale jongerenacties als inspirerende voorbeelden voor lokale duurzaamheid met een mondiale weerslag worden toegelicht.
• Globelink vzw werkt ook nog rond ruimte bij de volgende projecten:
• Tout Koer: samen met jongeren speelplaatsen inrichten
• Vrijstaat: rond het (re)claimen van plekken in de stad.