De heilige huisjes uitgedaagd

Het jeugdwerk in Vlaanderen maakt al decennia lang gebruik van parochiale en andere gemeenschapsinfrastructuur. Samen met parochiezalen, scholen en de kerken vormden die plekken vaak het kloppend hart van de lokale gemeenschap. Maar momenteel staat deze infrastructuur voor grote uitdagingen. 
De Ambrassade gaat daarom in gesprek met de vertegenwoordigers van de Kerk en andere actoren om toe te werken naar een evenwichtige, billijke, duurzame en betaalbare toekomst in het gebruik van dit eeuwenoude patrimonium.

Aanleiding

Van oudsher zijn er een aantal basisproblemen die samenhangen met de eigenheid van het jeugdwerk: Soms ontbreken er duurzame contacten tussen jeugdvereniging en eigenaar (verloop van vrijwilligers, miscommunicatie, precedenten, …) of is er geen schriftelijke overeenkomst om het gebruik of de huur van het lokaal te regelen (alles op goed vertrouwen, geen juridische vorm van organisatie, …). Dit gebrek aan goede contacten en contracten zorgde hier en daar al voor een erg onzekere situatie voor zowel eigenaar als jeugdvereniging. 

De kerkelijke instellingen en hun infrastructuur staan voor grote uitdagingen:

• Enerzijds zitten de parochiale werkingen en dekenale vzw’s in volle herstructurering. Rechtspersonen veranderen en worden hervormd naar ‘stichtingen’. Het patrimonium verschuift daarbij mee. Door een gebrek aan investeringen is het grootste deel van het patrimonium hopeloos verouderd. Omdat het patrimonium in nieuwe rechtspersonen wordt ondergebracht, worden ook alle erfpachtovereenkomsten herbekeken, wat een storm aan verandering betekent. 
• Bovendien moet door de nieuwe wetgeving voldaan worden aan minimale EPC normen, wat een gigantische financiële uitdaging betekent voor deze stichtingen. Vandaar dat men de kost zoveel mogelijk probeert af te schuiven op de gebruiker. De jeugdverenigingen zijn niet tegen de verplichting om te investeren in jeugdwerklokalen. Ze willen gewoon de koek eerlijk verdeeld zien. Na jaren van structurele onderinvestering betekent de verplichting een inhaalbeweging op korte termijn die nodig was. Het betaalbaar maken van die grote sprong is een vraagstuk dat met de nodige sérieux moet worden aangepakt. De factuur mag en kan niet zomaar doorgeschoven worden naar de gebruikers van het gebouw: jeugd- en andere organisaties. 
• Anderzijds zien we dat de meeste kerkelijke instanties hun inkomsten zien dalen en daarom kiezen voor verkoop, verhuur of een andere vorm van inkomsten die gerelateerd kan worden aan hun gebouwen. Ze dreigen zo niet langer een inhoudelijke partner te zijn. Overeenkomsten die steunen op de lokale situatie en bijvoorbeeld gebaseerd zijn op vrijwillig engagement verdwijnen. 
• We zien dat bij het aflopen van erfpachtovereenkomsten er voor jeugdverenigingen bijkomende voorwaarden worden gesteld in de nieuwe overeenkomsten: ‘huurgeld’ wordt ingevoerd en de onderhoudskosten en investeringen komen meer bij jeugdwerkorganisaties te liggen. 
• Jeugdverenigingen worden bovendien te laat ingelicht over de veranderende realiteit van hun overeenkomst of toekomst van de jeugdwerklokalen en/of aanpalende gronden. Dit zorgt ervoor dat ze te weinig voorbereid en vaak in acuut overleg (en dus met weinig onderhandelingsmarge) moeten treden met de kerkfabriek. 
• Een heel actieve sector van projectontwikkelaars en bouwpromotoren aast daarnaast op dergelijke vaak centraal gelegen gronden en gebouwen, wiens waarde in de toekomst verder zal stijgen met de bouwshift die zal inzetten op kernversterking. Bij die onderhandelingen worden jeugdwerkinitiatieven niet meer betrokken of voor voldongen feiten gezet.