![[anysurfer.logo]](/img/../img/svg/logo.svg "[anysurfer.logo]"){kind=logo}
De Ambrassade gaat van start met enkele gloednieuwe generatiedoelen. Een wat? Een generatiedoel! We willen namelijk langdurig en impactgericht werken aan echt duurzame verandering voor jongeren op het vlak van zeer belangrijke thema’s. We beogen positieve verandering voor een hele generatie kinderen en jongeren. Eén van die generatiedoelen zet in op het versterken van het mentaal welzijn van kinderen en jongeren.
Jeugdwerk heeft in dit thema een belangrijke rol te spelen. In het #jeugdwerkwerkt verhaal schreven we het al, jeugdwerk staat op kruispunten. Jeugdwerkers zijn veilige figuren, in een samenleving waarin iedereen vooral veel moet, weinig ruimte krijgt om iets al doende uit te zoeken en vooral weinig mag laten mislukken. Daarom vertrouwen kinderen en jongeren aan jeugdwerkers veel vragen toe die over iets anders gaan dan hun ‘ontspanning’: problemen met ouders, op school, met zichzelf, in de samenleving. Jeugdwerk, dat zich afspeelt in de vrije tijd van kinderen en jongeren, heeft op dat vlak dus ook een streepje voor: niets moet, alles kan. Jeugdwerk kan bij uitstek veilige omgevingen bieden waar kinderen en jongeren met hun problemen terecht kunnen, maar kan ook werken aan een positieve geestelijke gezondheidsbevordering.
Jeugdwerk neemt al initiatieven ter harte om de mentale gezondheid van kinderen en jongeren te versterken. Maar wat als we nu eens de kracht van jeugdwerk écht inzetten en samen dromen over een toekomst waar mentale gezondheid voor elk kind en elke jongere een gegeven is?
Het huidige mentale gezondheidssysteem is niet duurzaam. Dat toonde de Vlaamse Jeugdraad ook meermaals aan en illustreren bijvoorbeeld de ellenlange wachtlijsten die er zijn om hulp te krijgen. Er gaat veel geld naar dure gespecialiseerde plaatsen, terwijl er te weinig wordt ingezet op preventie en gezondheidsbevordering. Hoe zou zo’n duurzaam systeem er op lange termijn dan wel kunnen uitzien? En welke rol kan jeugdwerk hierin spelen? Hoe springen we mee in de bres om deze gigantische maatschappelijke uitdaging aan te pakken? Hoe kunnen we zelf actor in de verandering zijn?
Om deze vragen allemaal een eerste keer te verkennen, deden we een reeks interviews met belangrijke actoren zowel binnen als buiten het jeugdwerk. Daarna gingen we in kleine groep aan de slag in een transitieteam volgens de principes van het transitiemanagement1. Samen steken we de handen uit de mouwen en denken we na wat de te nemen stappen zijn om duurzame en intersectorale verandering teweeg te brengen. Het transitieteam is multidisciplinair en bestaat uit een kleine groep van jeugdwerkers, onderzoekers en beleidsmedewerkers actief binnen het thema.
Als volgende stap starten we met een transitiearena. Dit zijn enkele momenten waarop we een brede groep experten en enthousiastelingen uitnodigen om mee te dromen en de toekomst vorm te geven rond het thema mentale gezondheid van kinderen en jongeren, zowel binnen als buiten het jeugdwerk. We doen een grote participatieve oefening en werken aan een roadmap tot de verandering die we beogen. Dit resulteert in een nieuwe visie en aanpak van mentaal welzijn in het jeugdwerk. Deze nieuwe visie en roadmap presenteren we op het GENERATIE 2030 op 7 juni 2022. Dit moment zal een startpunt vormen voor beleid en organisaties binnen en buiten het jeugdwerk om samen te werken aan duurzame verandering op het vlak van mentaal welzijn bij kinderen en jongeren.
Mentaal welzijn wordt door het Vlaams Instituut Gezond Leven, ondersteund door internationale literatuur gedefinieerd door twee factoren, namelijk het ‘goed in je vel’ voelen enerzijds en de afwezigheid van psychische symptomen en klachten anderzijds. Onderzoek toont dat 1 op 5 minderjarigen kampt met psychische stoornissen. Maar nog heel wat meer jongeren zitten niet goed in hun vel. Ze hebben niet de juiste tools om hier iets aan te doen of ze vinden niet de weg naar de gepaste hulp. Dit uit zich op veel manieren: wachtlijsten bij de gespecialiseerde zorg, uitval op school en in de samenleving, depressie, fysieke klachten… Ook het jeugdwerk zit met veel vragen met betrekking tot de aanpak van mentale gezondheid. Als we écht kinderen en jongeren centraal willen blijven zetten, betekent dit ook dat we hier aandacht voor moeten hebben. We hebben een systeemswitch nodig waarbij we mentaal welbevinden versterken en zo mentale problemen voorkomen en/of behandelen.
Onderzoek toont dat mentale klachten steeds vroeger beginnen. De gemiddelde en mediane leeftijden waarop een psychische stoornis duidelijk wordt, is respectievelijk 17 en 21 jaar. Dat betekent dat de helft van de stoornissen al effectief aanwezig is vóór de leeftijd van 17 à 21 jaar. Daarnaast is het goed in je vel voelen iets wat dagelijks aandacht nodig heeft, net als je fysieke gezondheid. Universele preventie en geestelijke gezondheidsbevordering zijn vanuit een public health perspective dé aanpak waarop moet worden ingezet. Dit als eventuele opstap naar selectieve preventie en hulp. De kindertijd en adolescentie zijn het geknipte moment om hieraan te werken. Vanuit hulpverlenersperspectief komt stilaan het inzicht dat we kinderen en jongeren moeten ondersteunen daar waar zij zich bevinden. We moeten omgevingen creëren die opmerkzaam zijn voor signalen wanneer het niet goed gaat. Dit kan door samenwerkingen te organiseren op kruispunten tussen verschillende beleidsdomeinen en sectoren rond het kind of de jongere. In zo’n community of caring heeft ook het jeugdwerk haar plaats.
Vanuit het jeugdwerk willen we een voorbeeldrol opnemen vanuit onze sterkte om innovatief te handelen. We willen meer bruggen bouwen tussen de verschillende plekken en sectoren waar kinderen en jongeren zich bevinden. We willen meer opties bedenken tussen preventie en eerstelijnshulpverlening waar kinderen en jongeren terecht kunnen en waar kwalitatieve tools bestaan voor vrijwilligers, jeugdwerkers én hulpverleners. We bouwen aan een ondersteunende context waarbij er samengewerkt wordt tussen verschillende actoren/sectoren om kinderen en jongeren in hun ontwikkeling op een positieve manier te ondersteunen en alert te zijn voor signalen wanneer het (mogelijks) misloopt. We werken niet mee aan een individueel schuldmodel m.b.t. (mentale) gezondheid, maar willen net advies geven over wat je vanuit de omgeving (vb. jeugdwerk, maar ook andere sectoren) kan doen zodat zoveel mogelijk jongeren zich goed voelen en zich positief kunnen ontwikkelen. We willen jeugdwerkers hierbij in hun kracht zetten en kansen geven om te groeien in hun rol binnen preventie, maar ook als gate keepers voor wanneer het fout dreigt te gaan. Heel wat inspirerende voorbeelden zijn al in het jeugdwerk zelf te vinden, maar ook hier is het interessant om over het muurtje te kijken en andere sectoren, bijvoorbeeld onderwijs, hierin te betrekken.