Een geval van seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen je organisatie is nooit makkelijk. Weet echter dat je er niet alleen voor staat om hiermee aan de slag te gaan.
Eerst en vooral is er je API, het aanspreekpunt integriteit binnen jouw organisatie. Zij zullen je bijstaan met raad en daad.

De veiligheid van onze deelnemers en vrijwilligers vinden we binnen we het jeugdwerk superbelangrijk. Daarom kunnen we gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag nooit tolereren. Het is echter niet onze taak om te oordelen of veroordeel.  Vraag daarom raad aan je API. Die weet welke juiste stappen te ondernemen. Verkeert er iemand in acuut gevaar? Contacteer dan zo snel mogelijk de politie.

Daarnaast hebben verschillende organisaties in onze sector heel wat expertise rond grenzen, grenzen stellen, weerbaarheid en het bespreekbaar maken van grensoverschrijdend gedrag. Zij ontwikkelden educatieve materialen en spelen waar je met jouw groepen aan de slag kan.

Neem zeker eens een kijkje op volgende website: 

 Seksualiteit is een normaal onderdeel van de ontwikkeling, dus niet elke seksueel getinte situatie is meteen problematisch. Wel is het als jeugdwerker soms moeilijk om te weten hoe je hierop moet reageren, of in te schatten wanneer een situatie wel ongepast is. 

Seksueel getint gedrag bij leden Wat doe je als een koppeltje van de givers seks heeft op kamp? Hoe reageer je op jonggivers die samen naar porno kijken in de tent? 

Seksueel gedrag is een normaal deel van de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Het jeugdwerk is een veilig nest, waarin je als jongere mag experimenteren, maar waar je ook elkaars grenzen bewaakt. Wanneer een situatie oké is, hoef je niet streng te reageren (je hoeft zelfs niet altijd te reageren). Seksualiteit is geen taboe, en gaat ook niet alleen over 'geslachtsgemeenschap'. Ook babbelen over seks, aanraken of seksuele opmerkingen geven zijn er deel van. Op allesoverseks.be vind je een berg informatie over seksualiteit. 

 Meer weten? Niets mis mee! Niets mis mee! is een educatief spel voor jeugdwerkers. Dat spel geeft informatie over welk gedrag normaal is op welke leeftijd en hoe je best reageert. Het pakket bestaat uit 31 cases en een handleiding met theorie, nuttige info en handvaten. Tijdens het spel ga je aan de slag met de cases. Je maakt een inschatting van de situatie en probeert een gepaste reactie te formuleren. Daarna krijg je tips om met de situatie om te gaan.  Graag meer uitleg over dit pakket? Volg een workshop! Meer info vind je op de website van Pimento. 

 Help! Is deze situatie oké? Soms is een situatie gewoon heel oké, soms is die duidelijk verkeerd. Of ergens ertussen. Niet altijd gemakkelijk om in te schatten hoe je correct reageert als leiding. Reageer vooral niet paniekerig of emotioneel. Anderzijds is onverschillig blijven ook geen goed idee als er grenzen overschreden worden. Neem de situatie ernstig zonder verwarring te creëren bij je leden. Hun veiligheid – zowel fysiek als mentaal – staat altijd voorop! 

 Er zijn zes parameters die je helpen inschatten of seksueel getinte situaties oké zijn. Door de parameters toe te passen op de situatie kan je afwegen of de situatie normaal is of net helemaal niet. Als de situatie aan alle parameters voldoet, is de situatie oké. Wanneer aan één of meer van de volgende parameters niet wordt voldaan, is de situatie niet oké. Maar hoe 'niet oké' een situatie is, is ook een inschatting. 

Het aantal parameters en de mate waarin ze overschreden worden, helpt je om de ernst van het gedrag in te schatten. 

1. Wederzijdse toestemming Is er hier duidelijke wederzijdse toestemming? En beleven alle partijen er plezier aan?  Heeft iedereen met volle bewustzijn hun akkoord kunnen geven? Dit kan moeilijk zijn om in te schatten. Toestemming wordt vaak non-verbaal gegeven en kan in de loop van het contact veranderen of zelfs ophouden.
2. Vrijwilligheid Is er in deze situatie sprake van enige mate van dwang, druk of beloning? Willen beide partijen dit echt uit zichzelf?
 3. Gelijkwaardigheid Zijn beide partijen gelijkwaardig aan elkaar? (Denk aan leeftijd, ontwikkelingsniveau, gezagsrelatie...) Bekijk per situatie of er in de interactie voldoende gelijkwaardigheid is om het overwicht van de ene op de andere uit te sluiten. Bijvoorbeeld, is toezicht bij douchende achtjarigen nog wel gepast?
4. Leeftijd of ontwikkeling Is het gedrag gepast binnen de leeftijd en ontwikkeling volgens onderzoek? (Er zijn uiteraard verschillen tussen kapoenen en givers, of leiding en welpen.) Denk bijvoorbeeld aan bedplassen, naaktlopen, op de schoot kruipen, aan de geslachtsdelen wriemelen, taalgebruik... Meer weten over de leefwereld? Ga naar Mijn tak en duik in de leefwereld van elke tak!
5. Context Stoort het gedrag niemand en wordt de privacy gerespecteerd?  Zijn er bijvoorbeeld omstaanders die niet betrokken (willen) zijn maar wel een impact ondervinden?
6. Zelfrespect Is het zelfrespect van de betrokkenen in gevaar? Gaat niemand spijt hebben? Of imagoschade oplopen?  Is de persoon oké met het eigen gedrag en de eigen keuzes? Hoe reageer ik? 

 Heb je de zes parameters overlopen? Dan heb je bepaald of de situatie oké is of niet.  

Probeer op een rustige manier uit te leggen wat kan en niet kan. En waarom iets niet oké is. Zorg dat alle betrokken partijen mee zijn: medeleiding, leden... Maak duidelijk welke grenzen overschreden zijn, en hoe ver. Ga na of er gevolgen moeten komen op het gedrag. Wanneer iets duidelijk (veel) te ver gaat Schakel op tijd hulp in van andere leiding of een aanspreekpunt integriteit (API) van Scouts en Gidsen Vlaanderen als je voelt dat de situatie te veel voor je is. Ernstige schendingen zijn werk voor hulpverleners, zoals de politie of psychologen. Andere organisaties waarbij je terecht kunt voor info en hulp zijn... JAC, helpt jongeren tussen 12 en 25 jaar met al hun vragen en problemen. Awel, waar kinderen en jongeren terecht kunnen met al hun vragen, verhalen en problemen. 1712, een professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling. Nu praat ik erover, een chatbox waar minderjarigen die vragen hebben over of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld. 

 #WijGrijpenIn Ben je getuige van een situatie die niet oké is? Als omstaander kan je een groot verschil maken als je reageert op het seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar ingrijpen is niet evident. Velen willen wel reageren, maar weten niet zo goed hoe of wat ze kunnen doen. Daarom lanceerde Sensoa - het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid - de campagne #WijGrijpenIn. De campagne heeft als doel getuigen van seksueel grensoverschrijdend gedrag te motiveren om in te grijpen, en tips te geven om dat op een effectieve manier te doen. 

 De 5 A's  geven 5 mogelijke manieren waarmee jij kan ingrijpen en het verschil kan maken.

Anderen betrekken: de hulp van anderen inroepen, zoals andere omstanders of iemand met autoriteit.
Afleiden: de aandacht weghalen van de gebeurtenis.
Afzonderen: het slachtoffer fysiek uit de situatie halen.
Aanspreken: de dader en/of het slachtoffer aanspreken.  
Aanwezig blijven: als je het gevoel niet veilig te kunnen ingrijpen, de situatie in het oog houden en achteraf het slachtoffer ondersteuning bieden.

Meer leren hierover doe je op de website van Sensoa. 

Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag (SGG)? Seksueel grensoverschrijdend gedrag is elke vorm van seksueel gedrag of seksuele toenadering, in verbale, non-verbale of fysieke zin, waarbij aan één of meerdere van de zes criteria van het ernstinschattend systeem niet aan wordt voldaan. 

 Wat is het verschil tussen seksueel grensoverschrijdend gedrag (SGG) en seksueel misbruik?
 • Met SGG bedoelen we ieder gedrag dat volgens één of meerdere criteria niet oké zijn. Dit kan variëren van licht tot zwaar grensoverschrijdend gedrag.
 • Seksueel misbruik is elke vorm van SGG waarbij de eerste drie criteria (TGV) niet oké zijn: Er is geen wederzijdse toestemming, er is druk/dwang aanwezig, er is een grote ongelijkwaardigheid. Seksueel misbruik is een ernstige vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar dus niet elke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag is ook seksueel misbruik.

De normatieve lijst: seksueel gedrag inschatten en reageren Om zicht te krijgen op welke seksuele gedragingen normaal zijn op welke leeftijd, heeft sensoa een normatieve lijst ontwikkeld. De normatieve lijst bevat een overzicht van mogelijk seksueel getint gedrag per leeftijdscategorie, van 0 tot en met 17 jaar. De lijst is gebaseerd op Europese wetenschappelijke literatuur over de seksuele ontwikkeling van jongeren.

De voorbeelden in de normatieve lijst helpen je als professional om:

 • seksueel gedrag op een bepaalde leeftijd correct in te schatten,
 • gepast te reageren op seksueel gedrag van kinderen en jongeren. 

 De normatieve lijst is een aanvullend werkinstrument bij het Sensoa Vlaggensysteem, en kan gebruikt worden bij de tool (N)iets mis mee?! (zie tools onderaan deze fiche). Graag wat ondersteuning voor het begeleiden van groepen met (N)iets mis mee?!, dan kan je Pimento inschakelen als vormingspartner! 

 Cijfermateriaal Studie naar SGG in België tussen 16 en 70 jaar) is de eerste studie over seksueel grensoverschrijdend gedrag in België die representatief is voor alle genders en leeftijden. Deze studie bevroeg meer dan 5.000 personen naar hun ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag.
 • 64% van de personen tussen 16 en 69 jaar maakte seksueel grensoverschrijdend gedrag (zowel blikken, aanrakingen,… zit erin, maar fluiten bijvoorbeeld niet) mee in hun leven

 • 4/5 meisjes en vrouwen, 1/2 van de jongens en mannen
 • In de laatste 12 maanden voor hun deelname maakte 44% seksueel grensoverschrijdend gedrag mee
 • Kwetsbare groepen: kinderen en jongeren, meisjes en vrouwen, LGBTI, mensen met een beperking en migranten De gevolgen van SGG verschillen sterk tussen personen: voor sommigen had het een kleine impact, voor anderen had de ervaring ernstige gevolgen (Onderzoek UN-MENAMAIS). Aan de hand van interviews vonden de onderzoekers verschillende gevolgen, onder meer: fysieke, relationele, psychische en financiële gevolgen. 

Preventie? Herkenbaar en bespreekbaar maken van SGG Het herkenbaar en bespreekbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag is een groot deel van preventie. Hiervoor kan je het spel (N)iets mis mee?! inzetten (zie tools onderaan deze fiche). Hoe het in de kiem smoren door in te zetten op omstanders(training) Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een maatschappelijk probleem. Heel wat mensen zijn getuige van seksueel grensoverschrijdende situaties maar weten niet goed hoe ze kunnen ingrijpen. Nochtans kan reageren een groot verschil maken: het gedrag escaleert niet verder of stopt, en het slachtoffer wordt geholpen. Een omstander is een persoon die getuige is van grensoverschrijdend gedrag, maar niet betrokken is als pleger of slachtoffer. Een omstander doorloopt enkele stappen voor hij/zij/die tot actie overgaat. Het kan als organisatie interessant zijn om in te zetten op de kennis en vaardigheden als omstanders bij seksueel grensoverschrijdend gedrag, zodat zij in een vroeger stadium ingrijpen wanneer ze getuigen zijn van SGG om zo SGG sneller de kiem in te smoren. 

• https://www.watwat.be/metoo/waar-vind-ik-hulp-bij-seksueel-misbruik