X-RAY van het Jeugdwerk  

Grote vragen over jeugdwerk 

“Hoe kan jeugdwerk verder groeien, sterker en kwalitatiever worden?” Oftewel, hoe moet jeugdwerk zich verder ontwikkelen, opdat we over 10 jaar nog krachtig jeugdwerk hebben? Die vragen hingen in de lucht bij de lancering van de Europese Jeugdwerkagenda (2020) die jeugdwerkontwikkeling een stevige duw in de rug wil geven (zie verder). 

Maar vragen over de toekomst van jeugdwerk kunnen alleen maar beantwoord worden door eerst goed te kijken naar wat er al is. Toegepast op Vlaanderen, zal al wie met zijn voeten in de praktijk staat beamen dat in Vlaanderen heel wat acties ondernomen worden om meer, sterker en beter jeugdwerk na te streven. Maar kunnen we aanwijzen en benoemen welke initiatieven dat dan zijn?  

Onder de scanner 

Die uitdaging was de opzet van de ‘Scan jeugdwerkontwikkeling in Vlaanderen’: zichtbaar maken welke initiatieven vandaag inzetten op jeugdwerkontwikkeling, gaande van beleidskaders, structurele samenwerkingen, subsidiekanalen tot concrete projecten en campagnes. De brede Europese definitie van jeugdwerk indachtig, beperken we ons daarbij niet tot de ontwikkeling van het erkende en het gesubsidieerde jeugdwerk in Vlaanderen. 

Vanwaar een ‘scan’? Als het jeugdwerk een lichaam zou zijn en het engagement van jeugdwerkers het kloppende hart, dan legt de scan als een x-ray het skelet bloot: grote en kleine met elkaar verbonden initiatieven die het geheel structureel ondersteunen. 

Hoe pakten we deze oefening aan? De Ambrassade en JINT namen in 2021 het voortouw om allerlei bronnen door te lichten en kennis van jeugdwerkpraktijkexperten bijeen te brengen. De 8 thematische pijlers van de Europese Jeugdwerkagenda vormden de leidraad om alle input te ordenen (zie verder). 

Zichtbaar maken 

De uitkomst is een lijvige inventaris van initiatieven volgens de 8 thema’s die door jeugdwerkspelers (beleid, bovenbouw/intermediaire, werkveld) genomen worden om jeugdwerk te doen groeien (omvang van het aanbod en bereik), sterker te maken (positie in de samenleving) en kwalitatiever te maken. 

Wat kwam er uit de bus? 

Deze inventarisatieoefening belicht heel wat initiatieven die we als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen (hier in Vlaanderen, althans), zoals verschillende vormen van financiële ondersteuning voor jeugdwerkorganisaties en de omkadering die de bovenbouw biedt. Anderzijds kwamen in de oefening ook heel wat recentere of minder bekende initiatieven boven water. 

 Er kwamen ook knelpunten bovendrijven; de achillespezen of zere plekken. Die vragen aandacht, als we willen dat jeugdwerk in Vlaanderen in de toekomst even vitaal blijft als vandaag. 

Een inventaris: lessen uit het proces 

Welke inzichten kwamen tijdens het maken van de inventaris naar boven drijven? We pikken er drie uit:

Het bredere plaatje: Een bevinding doorheen het samenstellen is dat jeugdwerk in Vlaanderen uitgestrekt is. Hoewel we alleen met ‘kenners’ spraken – mensen in posities waarin ze met heel wat initiatieven in contact komen – was er niemand die een overzicht had van alles dat reilt en zeilt in het jeugdwerk. Integendeel, onze gesprekpartners gaven aan dat het een zinvolle oefening was dat deze informatie bijeengebracht werd, en leerden zelf ook initiatieven kennen op deze manier.

Momentopname: Een tweede vaststelling is dat het jeugdwerk in beweging is. In de beperkte tijdspanne (2021-22) waarin we aan deze scan werkten, moesten we verschillende informatie toch reeds updaten omdat er belangrijke nieuwe ontwikkelingen waren. 

Niet samen te vatten: Iets dat we niet wilden doen, is een samenvatting maken van deze scan. We wilden immers niet de suggestie wekken dat een initiatief belangrijker zou zijn dan een ander; er is geen natuurlijke hiërarchie. Het is net het geheel en het samenspel van acties – van onderuit en bovenuit – dat we in de verf willen zetten, niet één of enkele specifieke initiatieven daarin. 

De Europese Jeugdwerkagenda als reflectietool 

Maar welk potentieel heeft de Scan om jeugdwerk in Vlaanderen verder vooruit te helpen? De scan heeft vooral waarde als reflectietool: door de vele initiatieven rond jeugdwerkontwikkeling op een rijtje te zetten, komen de gedachten en tongen automatisch los. Hij bevat heel wat stof tot nadenken en stimuleert een helikopterperspectief. Het kan ook een  opstap naar actie zijn: vertrekken vanuit ‘wat is er allemaal?’ is immers een uitstekende basis om na te denken over ‘wat moet er dan veranderen?’. 

Voor wie is dit interessante leesvoer? 

Voor iedereen die in een jeugdwerkorganisatie aan de slag is als beleidsmedewerker: het geeft een overzicht van belangrijke samenwerkingen, beleidskaders, ondersteuningsmechanismen, … met doorverwijzing naar meer gedetailleerde informatie. 

• Voor iedereen die in een jeugdwerkorganisatie aan de slag is als beleidsmedewerker: het geeft een overzicht van belangrijke samenwerkingen, beleidskaders, ondersteuningsmechanismen, … met doorverwijzing naar meer gedetailleerde informatie. 
• Voor jeugdbeleidsmakers en jeugdambtenaren: de Scan biedt snel inzicht in bestaande ondersteuningsinitiatieven voor jeugdwerk en geeft punten aan waarop overheden kunnen inspelen. 
• Ook in de vorming en opleiding van jeugdwerkers kan de Scan (of delen eruit) nuttig zijn. Deze helpt om een helikoptervisie te ontwikkelen op de sector, toont welke kansen tot ondersteuning er zijn en welke actoren daarin een rol spelen. 
• In internationale context biedt de Scan houvast: hij helpt je het Vlaamse jeugdwerk en haar structuren uit te leggen aan jeugdwerkers uit andere landen. De Jeugdwerkagenda is immers een belangrijk Europees referentiekader. 

Kansen + kennis 

Kortom, door kennis over de rijkdom aan initiatieven die jeugdwerk helpen groeien, versterken en verbeteren te bundelen en te delen in deze Scan, kunnen bestaande expertise, samenwerkingen en kansen ook beter benut worden. 

 Zo vermijden we dat nieuwkomers in het jeugdwerk kansen en kennis mislopen en dat organisaties telkenmale het ‘warm water’ heruitvinden – euvels die in een sector met veel in- en uitstroom qua personeel en vrijwilligers geen denkbeeldig problemen zijn. 

Tot slot kan de Scan ook een ijkpunt zijn. Wie over 5 of 10 jaar wil terugblikken naar Vlaamse jeugdwerk anno 2021-22, heeft met de Scan een stevige houvast. 

Dit moet je weten over de Europese Jeugdwerkagenda (2020) 

4. Richtingaanwijzers voor de toekomst 

In 2020 werd de Jeugdwerkagenda gelanceerd op de 3de Europese Jeugdwerkconventie in Bonn (Duitsland). 1000 jeugdwerkers bogen zich samen over de Jeugdwerkagenda, en formuleerden hun visie daarover in de slotverklaring van de 3de Jeugdwerkconventie.